تعریف

آرتروز روماتوئید نوعی بیماری التهابی مزمن است که معمولا مفاصل کوچک دست و پا را مبتلا می‌کند. بر خلاف آسیب سایشی و پارگی ناشی از استئوآرتروز، آرتروز روماتوئید بر پوشش مفاصل تاثیر می‌گذارد و باعث تورم دردناکی می‌شود که در نهایت می‌تواند به خوردگی استخوان و تغییر شکل مفصل منجر گردد.

روماتیسم مفصلی که نوعی اختلال خودایمنی محسوب می‌شود زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی اشتباهی به بافت‌های بدن حمله می‌کند. علاوه بر ایجاد مشکلات مفصلی، آرتروز روماتوئید گاهی می‌تواند بر ارگان‌های دیگر بدن مانند پوست، چشم، ریه و عروق خونی تاثیر بگذارد.

علایم

اگر چه آرتروز روماتویید در هر سنی رخ می‌دهد، اما معمولا بعد از سن ۴۰ سالگی آغاز می‌شود. این اختلال در زنان بسیار شایع‌تر است.

شیوه درمان برروی مهار علائم و جلوگیری از آسیب مفاصل تمرکز دارد.

علائم و نشانه‌های احتمالی آرتروز روماتوئید عبارتند از:

• مفاصل تُرد، گرم و تورم
• خشکی صبحگاهی بدن که ساعت‌ها طول می‌کشد
• برجستگی‌های زبر بافت زیر پوست بازوها (ندول‌های روماتویید)
• خستگی مفرط، تب و کاهش وزن

آرتروز روماتوئید ابتدا بر مفاصل کوچکتر تاثیر می‌گذارد؛ به خصوص مفاصلی که انگشتان را به دستها و انگشتان پا را به پاها وصل می‌کنند.

همانطور که بیماری پیشرفت می‌کند، علائم اغلب به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، مفصل ران و شانه پخش می‌شوند. در بیشتر موارد، علائم در مفاصل هر دو طرف بدن رخ می‌دهد.

علائم و نشانه‌های آرتروز روماتوئید از لحاظ شدت باهم فرق می‌کنند و حتی شاید گذرا باشند. دوره‌های افزایش در فعالیت بیماری که به آن عود هم گفته می‌شود بطور متناوب همراه با دوره‌های بهبود نسبی رخ می‌دهند؛ یعنی زمانی که تورم و درد محو و یا ناپدید می‌شوند. به مرور زمان، آرتروز روماتوئید می‌تواند باعث تغییر شکل و جابه‌حایی مفاصل از محل شود.

مفاصل دست پیش و پس از بروز بیماری

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید

چنانچه ناراحتی مداوم و تورم در مفاصل دارید، با دکتر وقت ملاقات بگذارید.

آرتروز روماتوئید زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به سینوویوم یا همان پوشش غشاء پیرامون مفاصل حمله می‌کند.

التهاب باعث ضخیم شدن سینوویوم می‌شود و در نهایت غضروف و استخوان درون مفصل را از بین می‌برد.

تاندون‌ها و رباط‌ها که مفاصل را کنارهم نگه می‌دارند تضعیف می‌شوند و کش پیدا می‌کنند. به تدریج، مفصل شکل و ترازش را از دست می‌دهد.

عوامل خطر

پزشکان هنوز نمی‌دانند چه عاملی باعث شروع این بیماری می‌شود، هرچند که به نظر می‌رسد مولفه‌ای ژنتیکی در میان باشد. گرچه ژنها به واقع علت آرتروز روماتوئید نیستند، ولی می‌توانند فرد را در برابر عوامل محیطی آسیب‌پذیرتر کنند؛ مانند عفونت با ویروس‌ها و باکتری‌های خاصی که ممکن است آغازگر بیماری باشند.

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به آرتروز روماتوئید را افزایش دهند عبارتند از:

جنسیت: زنان با احتمال بیشتری دچار آرتروز روماتوئید می‌شوند.

سن: آرتروز روماتوئید در هر سنی رخ می‌دهد اما اغلب بین سنین ۴۰ و ۶۰ آغاز می‌شود.

سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده‌تان آرتروز روماتوئید داشته باشد، شما هم با افزایش خطر ابتلا به این بیماری روبرو خواهید بود.

آرتروز روماتوئید خطر ابتلا به بیماری‌های زیر را افزایش می‌دهد:

پوکی استخوان: آرتروز روماتوئید به همراه برخی از داروهای مصرفی برای درمان آرتروز روماتوئید می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد؛ یعنی نوعی بیماری که باعث ضعف استخوان‌ها می‌شود و آنها را بیشتر در معرض شکستگی قرار می‌دهد.

سندرم تونل مچ دست: اگر آرتروز روماتوئید بر مچ دست تاثیر بگذارد، التهاب می‌تواند عصبی را بفشارد که در اختیار دست و انگشتان قرار دارد.

مشکلات قلبی: آرتروز روماتوئید می‌تواند خطر سفت‌شدگی و انسداد عروق و همچنین التهاب کیسه‌ای که پیرامون قلب را می‌پوشاند افزایش دهد.

بیماری‌های ریوی: افراد مبتلا به آرتروز روماتوئید با خطر بالاتری برای التهاب و زخم بافت‌های ریه روبرو هستند، که همین می‌تواند به تنگی نفس تدریجی منجر شود.

شاید ابتدا علائم خود را با دکتر خانوادگی در میان بگذارید، اما وی ممکن است شما را برای ارزیابی بیشتر به یک دکتر متخصص در درمان مشکلات مفاصل (روماتولوژی) ارجاع دهد.

کارهایی که می‌توانید انجام دهید

فهرستی تهیه کنید که شامل موارد زیر باشد:

• شرح تفصیلی درباره نشانه‌های بیماری که مبتلا شده‌اید
• اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که در گذشته داشته‌اید
• اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که پدر و مادر یا خواهر و برادرتان داشته‌اند
• تمام داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید
• سوالاتی که می‌خواهید از دکتر بپرسید

بررسی رفلکس و قدرت عضلانی

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید

دکتر ممکن است برخی از سوالات زیر را بپرسد:

• علائم بیماری چه زمانی آغاز شد؟
• آیا نشانه‌های بیماری به مرور زمان تغییر کرده است؟
• کدام مفاصل تحت تاثیر قرار گرفته‌اند؟
• آیا نشانه‌های بیماری با فعالیت بدنی بهتر می‌شود یا بدتر؟
• آیا نشانه‌های بیماری با وظایف روزانه تداخل پیدا کرده است؟

تشخیص آرتروز روماتوئید در مراحل اولیه آن می‌تواند بسیار دشوار باشد، زیرا علائم و نشانه‌های اولیه مشابه بسیاری از بیماری‌های دیگر هستند. هیچ آزمایش خون یا معاینه فیزیکی تاکنون تشخیص بیماری را تایید نکرده است.

معاینه فیزیکی: در این معاینه دکتر به دنبال تورم، قرمزی یا گرمی مفاصل گشته و رفلکس و قدرت عضلانی را بررسی خواهد کرد.

آزمایش‌های خون: افراد مبتلا به آرتروز روماتوئید بطور معمول نرخ بالایی از رسوب گلبول قرمز (ESR، یا SED) دارند که نشانگر حضور نوعی فرآیند التهابی در بدن است. سایر آزمایش‌های خون رایج به دنبال فاکتور روماتوئید و آنتی‌بادی های D پپتید ضدحلقه ای سیترولینات (ضد-CCP ) می‌گردند.

اشعه ایکس: دکتر ممکن است برای کمک به پیگیری پیشرفت تدریجی آرتروز روماتوئید در مفاصل، اشعه ایکس توصیه کند.

هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد. داروها می‌توانند باعث کاهش التهاب در مفاصل شوند تا درد تسکین پیدا کند و روند آسیب مفاصل یا کند یا جلوگیری شود.

درمان‌های شغلی و جسمانی می‌توانند شیوه‌های محافظت از مفاصل را آموزش دهند. اگر مفاصل‌تان به دلیل آرتروز روماتوئید به‌شدت آسیب دیده‌اند، شاید عمل جراحی لازم باشد.

داروها

بسیاری از داروهای مصرفی برای درمان آرتروز روماتوئید دارای عوارض جانبی بالقوه جدی هستند. پزشکان معمولا اول داروهایی را تجویز می‌کنند که کمترین عوارض جانبی را داشته باشند. چنانچه بیماری در حال پیشرفت باشد شاید به داروهای قوی‌تر و یا ترکیبی از داروها نیاز پیدا کنید.

NSAIDها: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDها) می‌توانند درد را تسکین و التهاب را کاهش دهند. داروهای NSAID تجویزی شامل ایبوپروفن (ادویل، موترین IB) و ناپروکسن سدیم (آلوه) است. NSAID‌های قوی‌تر بصورت تجویزی موجود هستند. عوارض جانبی احتمالی شامل صدای زنگ داخل گوش، سوزش معده، مشکلات قلبی، و آسیب کبد و کلیه می‌شود.

استروئیدها: داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون موجب کاهش التهاب و درد می‌شوند و روند آسیب مفاصل را کُند می‌کنند. عوارض جانبی احتمالی شامل نازک شدن استخوان‌ها، افزایش وزن و دیابت می‌شود. پزشکان اغلب با هدف کاهش تدریجی دارو، نوعی کورتیکواستروئید برای تسکین علائم حاد تجویز می‌کنند.

داروهای ضدروماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDها): این داروها می‌توانند پیشرفت آرتروز روماتوئید را کند کنند و مفاصل و بافت‌های دیگر را از آسیب دائمی نجات دهند. DMARDهای رایج عبارتند از متوترکسات(Trexall)، لفلونومید (آراوا)، هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و سولفاسالازین (Azulfidine).

عوارض جانبی متفاوت هستند اما شامل آسیب کبدی، سرکوب مغز استخوان و عفونت شدید ریه می‌شوند.

عوامل بیولوژیک: همچنین معروف به اصلاح‌کننده‌های پاسخ بیولوژیک، این طبقه جدیدتر از DMARD‌ها شامل آباتاسپت (Orencia)، آدالیموماب (Humira)، آناکینرا (Kineret)، سرتولیزوماب (Cimzia)، اتانرسپت (Enbrel)، گولیموماب (Simponi)، اینفلکسیمب (Remicade)، ریتوکسیماب (Rituxan) و توسیلیموزاب (Actemra). توفاسیتینیب (Xeljanz)، نوعی DMARD مصنوعی جدید که در ایالات متحده نیز موجود است.

این داروها می‌توانند بخش‌هایی از سیستم ایمنی بدن را که باعث التهاب و آسیب مفاصل و بافت می‌شوند هدف قرار دهند. این نوع مواد دارویی همچنین خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهند.

DMARD‌های بیولوژیک معمولا زمانی موثرتر هستند که با نوعی DMARD غیربیولوژیک مثل متوتروکسات همراه باشد.

استفاده از اشعه اکس برای تشخیص بیماری

درمان جسمانی

دکتر ممکن است شما را به مطب درمانگری بفرستد که می‌تواند تمریناتی را آموزش دهد تا انعطاف‌پذیری مفاصل‌تان حفظ شود. درمانگر همچنین راه‌های جدیدی برای انجام وظایف روزانه پیشنهاد خواهد داد تا فشار بیش از حد به مفاصل‌تان وارد نشود. برای مثال، اگر انگشتان دست‌تان درد می‌کنند، شاید بهتر باشد اشیا سنگین را با ساعدتان بلند کنید.

دستگاه‌های کمکی نیز جلوگیری از اعمال فشار زیاد بر مفاصل دردناک را آسان‌تر می‌کنند. به عنوان مثال، کارد آشپزخانه مجهز به دسته چوبی به محافظت از مفاصل انگشت و مچ دست‌تان کمک خواهد کرد. ابزارهای خاص مانند قلابهای مخصوص بستن دکمه‌‌ها، لباس پوشیدن را آسان‌تر می‌کنند. کاتالوگ‌ها و فروشگاه‌های عرضه لوازم پزشکی مکان‌های خوبی برای رسیدن به ایده‌های سودمند هستند.

عمل جراحی

اگر داروها موفقیتی در جلوگیری یا کند کردن آسیب مفاصل بدست نیاورند، آنوقت شما و دکتر جراحی را برای ترمیم مفاصل آسیب‌دیده در نظر خواهید گرفت. شاید جراحی به بازگرداندن توانایی‌تان برای استفاده از مفاصل کمک کند. همچنین می‌تواند درد را کاهش دهد و ناهنجاری‌ها را اصلاح کند.

جراحی آرتروز روماتوئید شاید دربرگیرنده یک یا چند مرحله زیر باشد:

جایگزینی کامل مفصل: در طول عمل جراحی برای تعویض مفصل، جراح ابتدا بخش‌های آسیب‌دیده مفصل را درمی‌آورد و سپس نوعی پروتز از جنس فلز و پلاستیک به جایش می‌فرستد.

ترمیم تاندون: التهاب و آسیب مفاصل ممکن است باعث شل‌شدگی یا پارگی تاندون اطراف مفصل شود. جراح شاید قادر باشد تاندون اطراف مفصل را ترمیم کند.

همجوشی مفصل: عمل جراحی با همجوشی مفصل شاید برای تثبیت و یا تراز کردن مفصل و تسکین درد در زمانی توصیه می‌شود که تعویض مفصل گزینه مناسبی نیست.

جراحی با خطر خونریزی، عفونت و درد همراه است. در مورد فواید و خطرات با دکتر صحبت کنید.

اگر آرتروز روماتوئید دارید می‌توانید اقدامات خاصی را برای مراقبت از بدن‌تان انجام دهید. این اقدامات خودمراقبتی هنگامی که با مصرف داروهای آرتروز روماتوئید همراه شود به مدیریت علائم و نشانه‌های بیماری کمک خواهد کرد:

عمل جراحی برای آرتروز روماتوئید

به طور منظم ورزش کنید: ورزش ملایم می‌تواند به تقویت عضلات اطراف مفاصل و همینطور مبارزه با خستگی مفرط کمک کند. قبل از اینکه شروع به ورزش کنید، با دکتر مشورت کنید. اگر تازه دارید شروع می‌کنید، اول پیاده‌روی را انتخاب کنید. شنا کردن و یا ایروبیک ملایم در آب را هم امتحان کنید. از ورزش دادن مفاصل مجروح، ترد و یا شدیدا ملتهب پرهیز کنید.

گرما یا سرما بدهید: گرما می‌تواند به کاهش درد کمک کند و تنش عضلات دردناک را آرام کند. سرما شاید احساس درد را خفیف‌تر کند. همچنین دارای اثر بیحس‌کننده و کاهنده اسپاسم عضلانی است.

آرام باشید: راه‌هایی برای کنار آمدن با درد از طریق کاهش استرس در زندگی پیدا کنید. فنونی مانند تصور ذهنی هدایت‌شده، حواس‌پرتی و آرامش عضلات همگی می‌توانند برای مهار درد اجرا شوند.

برخی از درمان‌های مکمل و جایگزین رایج که نویدبخش بهبودی آرتروز روماتوئید بوده‌اند عبارتند از:

روغن‌های گیاهی: بذر گل پامچال، گل گاوزبان و توت سیاه و سفید حاوی نوعی اسید چرب هستند که شاید درد آرتروز روماتوئید و خشکی صبحگاهی بدن را برطرف کند. عوارض جانبی احتمالی شامل تهوع، اسهال و گاز معده است. برخی از روغن‌های گیاهی می‌توانند باعث آسیب کبدی شوند و یا با داروها تداخل ایجاد کنند، بنابراین ابتدا با دکتر مشورت کنید.

روغن ماهی: برخی مطالعات اولیه نشان داده‌اند که مکمل‌های روغن ماهی ممکن است درد آرتروز روماتوئید و سفتی بدن را کاهش دهند. عوارض جانبی می‌تواند تهوع، آروغ و مزه ماهی در دهان باشد. روغن ماهی می‌تواند با داروها تداخل پیدا کند، بنابراین ابتدا با دکتر مشورت کنید.

تایچی: در این شیوه درمانی، بیمار حرکات تمرینی و کششی ملایم همراه با تنفس عمیق انجام می‌دهد. بسیاری از مردم برای کاهش استرس در زندگی روزمره از تایچی بهره می‌برند. مطالعات کوچکی نشان داده‌اند که تایچی می‌تواند درد ناشی از آرتروز روماتوئید را کاهش دهد. تایچی زمانی بی‌خطر خواهد بود که زیر نظر مربی آگاه هدایت شود. اما هیچ حرکتی نکنید که باعث درد شود.

تحقیقات در مورد مکمل‌های دیگر مانند زنجبیل، چای سبز و زرد چوبه هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، اما مطالعات اولیه نشان می‌دهد که این مکمل‌ها شاید در درمان آرتروز روماتوئید مفید باشند.

شدتی که آرتروز روماتوئید بر فعالیت‌های روزانه‌تان تاثیر می‌گذارد به چگونه مقابله با این بیماری بستگی دارد. در مورد استراتژی مقابله با دکتر یا پرستار صحبت کنید. با گذشت زمان خواهید فهمید که چه استراتژی برایتان مناسب است. در این میان، سعی کنید:

کنترل را به دست بگیرید: همراه با دکتر یک برنامه برای مدیریت آرتروز طرح‌ریزی کنید. این کار به افزایش حس مسئولیت نسبت به بیماری کمک خواهد کرد.

محدودیت‌هایتان را بشناسید: زمانی که خسته‌اید استراحت کنید. آرتروز روماتوئید می‌تواند شما را مستعد خستگی و ضعف عضلانی کند. استراحت و یا چرت کوتاه که خواب شبانه را به هم نزند بسیار سودمند خواهد بود.

با دیگران ارتباط برقرار کنید: خانواده را از احوالتان باخبر نگه دارید. آنها شاید نگران‌تان باشند اما از اینکه بپرسند شما چقدر درد دارید احساس راحتی نمی‌کنند. یکی از اعضای خانواده یا دوستان‌تان را برای صحبت در زمانی پیدا کنید که به‌شدت احساس سردرگمی می‌کنید. همچنین با افراد دیگری که آرتروز روماتوئید دارند ارتباط برقرار کنید؛ خواه از طریق گروه حمایتی در جامعه محل زندگی و یا بصورت آنلاین.

برای خودتان وقت بگذارید: اگر غفلت کنید خیلی راحت سرتان شلوغ می‌شود و به ندرت به خودتان می‌رسید. برای کارهایی که دوست دارید وقت بگذارید، چه می‌خواهد نوشتن در دفترچه یادداشت باشد، بیرون از خانه قدم زدن و یا گوش کردن به موسیقی باشد. از این فرصت برای از بین بردن استرس و اندیشیدن درباره احساسات خود بهره ببرید.