تعریف
التهاب غلاف کف پا یا اصطلاحاً پلانتار فاسیا یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه است. این وضعیت شامل درد و التهاب دسته ضخیمی از بافت ها به نام پلانتار فاسیا است که در سراسر کف پا کشیده شده و استخوان پاشنه را به انگشتان متصل می‌کنند.
التهاب پلانتار فاسیا معمولا باعث درد تیر‌کشنده‌ای می‌شود که معمولا با اولین قدم‌ها روی زمین در صبح رخ می‌دهد. هنگامی که پاهایتان را بلند می‌کنید، درد التهاب پلانتار به طور معمول کاهش می‌یابد اما پس از مدتی ایستادن و یا برخاستن از حالت نشسته دوباره بازمی‌گردد.
علایم
التهاب پلانتار فاسیا به ویژه در دوندگان شایع است. علاوه بر این، افرادی که اضافه وزن دارند و کسانی که کفش با پاشنه نامناسب می‌پوشند در معرض خطر التهاب پلانتار قرار دارند.
درد پاشنه پا
التهاب پلانتار فاسیا معمولا باعث درد سوزن‌وار و تیر‌کشنده در کف پاها و نزدیک پاشنه می‌شود. چنین دردی معمولا با اولین قدم‌ها روی زمین در صبح رخ می‌دهد، هر چند که پس از مدتی ایستادن و یا برخاستن از حالت نشسته دوباره بازمی‌گردد.
تحت شرایط عادی، پلانتار فاسیا مانند زه کمان عمل می‌کند که هر گونه لرزش اضافی را به خودش جذب می‌کند، یعنی در اینجا از قوس پاها پشتیبانی می‌شود. اگر تنش در زه کمان بیش از حد شدید شود، منجر به پارگی‌های ریزی در فاسیا خواهد شد. کشش‌ها و پارگی‌های مکرر باعث تحریک و یا التهاب در فاسیا می‌شود.
عوامل احتمالی که خطر ابتلا به التهاب پلانتار را افزایش می‌دهد عبارتند از:
سن: التهاب پلانتار فاسیا بین سنین ۴۰ و ۶۰ سالگی رایج‌تر است.
برخی تمرین‌های ورزشی: فعالیت‌هایی که مقدار زیادی فشار بر روی پاشنه و بافت متصل به آن وارد می‌کنند، مانند دویدن در مسافت دور، رقص باله و رقص ایروبیک، به شروع زودهنگام‌تر التهاب پلانتار منجر می‌شوند.
مکانیک معیوب پا: تخت بودن کف پا، داشتن قوس شدید و یا حتی الگوی غیرطبیعی راه رفتن می‌تواند تأثیر منفی بر توزیع وزن هنگام ایستادن بگذارید و فشار مضاعف بر پلانتار فاسیا وارد کند.
چاقی مفرط: چند کیلوگرم وزن اضافی می‌توان فشار اضافی روی پلانتار فاسیا وارد کند.
مشاغلی که فرد را سرپا نگه می‌دارند. کارگران کارخانه، معلمان و افراد دیگری که بیشتر ساعات کاری خود را صرف راه رفتن یا ایستادن بر روی سطوح سفت می‌کنند به پلانتار فاسیا آسیب می‌رسانند.
نادیده گرفتن التهاب پلانتار فاسیا ممکن است به درد پاشنه مزمن منجر شود که مانع فعالیت‌های عادی خواهد شد. اگر شیوه راه رفتن‌تان را عوض کنید تا درد التهاب پلانتار به حداقل برسد، باز هم دچار مشکلات پا، زانو، لگن یا کمر خواهید شد.
در حالی که ابتدا با پزشک خانواده مشورت کنید، شاید به دکتر متخصص در اختلالات پا و یا پزشکی ورزشی ارجاع داده شوید.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
شاید بهتر باشد فهرستی تهیه کنید که شامل موارد زیر باشد:
- شرح تفصیلی درباره نشانه‌های بیماری که مبتلا شده‌اید
- اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که در گذشته داشته‌اید
- اطلاعاتی در مورد مشکلات پزشکی که پدر و مادر یا خواهر و برادرتان داشته‌اند
- تمام داروها و مکمل‌های غذایی که مصرف می‌کنید
- سوالاتی که می‌خواهید از دکتر بپرسید
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوال ها آماده باشید تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. برای نمونه، دکتر ممکن است بپرسید:
- آیا علائم بیماری معمولاً در زمان خاصی از روز رخ می‌دهند؟
- چه نوع کفش‌هایی معمولاً می‌پوشید؟
- آیا دونده هستید، یا در ورزشی شرکت می‌کنید که باید بدوید؟
- آیا شغلی پرزحمت از لحاظ جسمانی دارید؟
- آیا هر گونه آسیب‌دیدگی پا در گذشته داشته‌اید؟
- علاوه بر پاها، آیا در هر جای دیگر از بدن احساس درد می‌کنید؟
- آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
- آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌تر می‌کنند؟ نام ببرید
در معاینه فیزیکی، دکتر به دنبال نواحی تُرد و حساس به لمس در پاهایتان می‌گردد. یافتن محل درد می‌تواند به تعیین علت آن کمک کند.
آزمایش‌های تصویربرداری
معمولا هیچ آزمایشی لازم نیست. تشخیص بر اساس شرح حال و معاینه فیزیکی انجام می‌شود. گاهی اوقات، دکتر ممکن است اشعه ایکس یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را پیشنهاد دهد تا مطمئن شود درد به خاطر مشکل دیگری مانند شکستگی ناشی از فشار یا عصب گرفته بروز نکرده است.
گاهی اشعه ایکس نشان می‌دهد که تیغه‌ای از استخوان در پاشنه بیرو‌ن‌زدگی پیدا کرده است. در گذشته، این تیغه‌های استخوانی اغلب علت درد پاشنه شناخته می‌شدند و از طریق عمل جراحی برداشته می‌شدند. اما بسیاری از افرادی که تیغه استخوان در پاشنه دارند با هیچ درد پاشنه‌ای مواجه نمی‌شوند.
اکثر کسانی که التهاب غلاف کف پا دارند با درمان محافظه‌کارانه در ظرف تنها چند ماه بهبود می‌یابند.
روش تشخیص التهاب غلاف کف پا
داروها و شیوه های درمان
مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) و ناپروکسن ممکن است درد و التهاب همراه با التهاب پلانتار را تسکین دهند.
تمرینات کششی و تقویتی و یا استفاده از دستگاه‌های تخصصی ممکن است علائم را تسکین دهند. از جمله:
درمان فیزیکی: فیزیوتراپیست می‌تواند شما را برای مجموعه‌ای از تمرینات کششی فاسیای کف پا و تاندون آشیل و همینطور برای تقویت عضلات ساق پا، مچ پا و ثبات پاشنه و قوزک راهنمایی کند. درمانگر به شمار آموزش می‌دهد که چطور کف پاهایتان را مثل ورزشکاران برای افزایش تکیه‌گاه باندپیچی کنید.
آتل‌های شبانه: درمانگر‌های فیزیکی و یا دکتر ممکن است توصیه کند آتلی بگذارید که امتداد ساق پا و قوس پا را هنگام خواب کشیده نگه دارند. این کار باعث می‌شود که پلانتار فاسیا و تاندون آشیل یک شب در موقعیت طولی باقی بمانند و میزان کشیدگی تسهیل شود.
ارتز: دکتر ممکن است نگهدارنده پاشنه، بالشتک یا تکیه‌گاه قوس (ارتز) را با اندازه‌های سفارشی تجویز کند تا فشار به طور مساوی‌تری به پاها وارد شود.
جراحی یا دیگر روش‌ها
وقتی اقدام‌های محافظه‌کارانه فایده‌ای نداشته باشند، دکتر موارد زیر را توصیه خواهد کرد:
آمپول‌های استروئیدی: تزریق نوعی داروی استروئیدی به ناحیه حساس می‌تواند به طور موقت باعث تسکین درد شود. تزریق‌های متعدد به این دلیل توصیه نمی‌شوند که پلانتار فاسیا را تضعیف می‌کنند و احتمالاً موجب پارگی آن و آب‌رفتگی لایه چربی روی استخوان پاشنه شوند.
درمان با امواج شوک فراجسمانی: در این روش، امواج صوتی به ناحیه درد پاشنه گسیل می‌شوند تا التیام پیدا کنند. این روش معمولا برای التهاب پلانتار فاسیا مزمنی استفاده می‌شود که به درمان محافظه‌کارانه پاسخ مثبتی نداده باشد. این روش ممکن است باعث کبودی، تورم، درد، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدگی شود و تاکنون نشان داده که به طور مداوم موثر نیست.
جراحی: تعداد کمی از افراد به عمل جراحی برای جداسازی پلانتار فاسیا از استخوان پاشنه نیاز پیدا می‌کنند. به طور کلی تنها زمانی گزینه مناسبی محسوب می‌شود که درد شدید باشد و اقدام‌های دیگر شکست خورده باشند. عوارض جانبی شامل ضعف قوس در پاها می‌شود.
برای کاهش درد التهاب پلانتار، سعی کنید این نکات خودمراقبتی را رعایت کنید:
وزن خود را در حد مناسب نگه دارید. این کار موجب کاهش استرس در پلانتار فاسیا می‌شود.
کفش‌های طبی بپوشید. از کفش پاشنه بلند پرهیز کنید. کفش‌هایی بخرید که ارتفاع پاشنه کم تا متوسط باشد، به خوبی از قوس پا پشتیبانی کند و هر گونه شوک را جذب کند. پابرهنه راه نروید، به خصوص برروی سطوح سفت.
کفش‌های ورزشی کهنه نپوشید. کفش‌های ورزشی قدیمی را قبل از اینکه خاصیت تکیه‌گاهی مناسب و نرم‌کننده را از دست دهند عوض کنید. اگر دونده هستید، پس از مسافت حدود ۸۰۰ کیلومتر کفش‌های نو بخرید.
ورزش‌تان را تغییر دهید. به جای پیاده‌روی یا دویدن، ورزشی کم‌برخورد را امتحان کنید، مثل شنا یا دوچرخه‌سواری.
یخ بگذارید. یک بسته یخ لای پارچه را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه سه یا چهار بار در روز یا پس از فعالیت، برروی محل درد نگه دارید. همینطور ماساژ یخی را امتحان کنید. یک لیوان پر از آب را یخ کنید و حدود پنج تا هفت دقیقه برروی محل ناراحتی غلت دهید. ماساژ یخی به طور منظم می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند.
قوس پاهایتان را کشش دهید. تمرینات ساده خانگی می‌تواند پلانتار فاسیا، تاندون آشیل و ماهیچه‌های ساق پا را کشش دهند.
