تعریف
فتق هیاتال زمانی رخ می‌دهد که قسمتی از معده به سمت بالا و درون دیافراگم کشیده می‌شود. دیافراگم به طور معمول دارای یک ورودی کوچک (وقفه) است که از طریق آن لوله مواد غذایی (مری) در مسیر خود عبور می‌کند تا به معده وصل شود. معده می‌تواند از طریق این منفذ به بالا کشیده شود و فتق هیاتال رخ دهد.
علایم
در اغلب موارد، فتق هیاتال کوچک مشکلی ایجاد نمی‌کند و ممکن است هرگز نفهمید فتق هیاتال دارید مگر اینکه دکتر هنگام بررسی مشکلات دیگر به وجودش پی ببرد.
اما فتق هیاتال بزرگ موجب می‌شود که غذا و اسید به سمت مری برگردند و باعث سوزش سردل شوند. اقدامات خودمراقبتی و یا داروها معمولا این علائم را تسکین می‌دهند، اگرچه فتق‌های خیلی بزرگ هیاتال گاهی به عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.
اغلب فتق‌های هیاتال کوچک هیچ علامت یا نشانه‌ای ایجاد نمی‌کنند. با این حال، فتق هیاتال بزرگتر می‌تواند علائم و نشانه‌های زیر را بروز دهد:
- سوزش سردل
- آروغ
- بلع
- درد قفسه‌سینه یا شکم
- احساس سیری عجیب بعد از وعده‌های غذایی
- استفراغ خونی یا مدفوع سیاه که نشانگر خونریزی در دستگاه گوارش باشد
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
چنانچه علائم و نشانه‌های دائمی بیماری را دارید، با دکتر وقت ملاقات بگذارید.
فتق هیاتوس زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های عضلانی ضعیف راه را برای معده باز می‌کنند تا به سمت دیافراگم برآمدگی پیدا کند. معمولاً مشخص نیست چرا این اتفاق می‌افتد، اما فشار بر معده و تغییرات وابسته به سن در دیافراگم شاید نقشی در شکل‌گیری فتق هیاتال داشته باشند.
فتق هیاتال
چگونگی شکل‌گیری فتق هیاتال
دیافراگم یک ماهیچه بزرگ و گنبدی‌شکل است که حفره قفسه‌سینه خود را از شکم جدا می‌کند. به طور معمول، مری از طریق شکافی در دیافراگم به نام هیاتوس به معده راه پیدا می‌کند.
فتق هیاتال زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های عضلانی اطراف این شکاف ضعیف می‌شوند و قسمت بالایی معده از طریق دیافراگم به درون حفره سینه کشیده می‌شود.
علل احتمالی فتق هیاتال
فتق هیاتال به خاطر عوامل زیر رخ می‌دهد:
- آسیب در ناحیه
- به دنیا آمدن با هیاتوسی که به طور غیرمنتظره‌ای بزرگ است
فشار مداوم و شدید در عضلات اطراف، مانند زمانی که سرفه و استفراغ می‌کنید و یا هنگام اجابت مزاج زور می‌زنید، یا در حالی که اشیاء سنگین بلند می‌کنید
فتق هیاتال در افراد زیر شایع‌تر است.
- سن ۵۰ سال یا بیشتر
- چاقی مفرط
چنانچه هر گونه علائم یا نشانه‌ی نگران‌کننده‌ای دارید، به دکتر خانوادگی یا پزشک عمومی مراجعه کنید.
اگر مبتلا به فتق هیاتال تشخیص داده شده‌اید و مشکلات پس از تغییر سبک زندگی و مصرف داروها همچنان باقی بماند، از دکتر اولیه بخواهید شما را به دکتر متخصص در بیماری‌های گوارشی ارجاع دهد.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
از آنجا که جلسه ملاقات بسیار کوتاه است و اغلب زمینه‌های زیادی برای مشاوره پزشکی وجود دارد، پس بهتر است از قبل آمادگی کسب کرده باشید. برای آنکه آماده شوید، اقدام‌های زیر را انجام دهید:
از هر گونه محدودیت پیش از ملاقات با دکتر آگاهی داشته باشید. هنگامی که با دکتر قرار ملاقات می‌گذارید، حتماً پرس‌و‌جو کنید که چه کارهایی را باید از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.
نشانه‌های بیماری را یادداشت کنید، از جمله هر گونه مواردی که به نظر می‌رسد به علتِ ملاقات پزشکی مربوط نباشد.
اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله استرس عمده یا هر گونه تغییر اخیر در زندگی.
داروهایتان را فهرست کنید، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.
بردن یکی از اعضای خانواده یا دوست را به همراه خودتان در نظر بگیرید. گاهی اوقات به خاطر سپردن اطلاعات ارائه شده در ملاقات پزشکی دشوار می‌شود. کسی که همراه‌تان باشد شاید نکته‌ای را به یاد بیاورد که شما متوجه نشده‌اید یا فراموش کرده‌اید.
سوالاتی را یادداشت کنید تا از دکتر بپرسید.
سوالاتی که باید از دکتر بپرسید:
زمان ملاقات با دکتر محدود است، بنابراین فهرستی از سوالات تهیه کنید تا از وقت به بهترین نحو بهره‌برداری کنید. پرسش‌های خود را از مهمترین به کم‌اهمیت‌ترین مرتب کنید چون شاید زمان کم بیاورید.
در مورد فتق هیاتال، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر بپرسید عبارتند از:
چه عللی باعث فتق هیاتال شده‌اند؟
آیا من به درمان برای فتق هیاتال نیاز دارم؟
آیا به آزمایشات بیشتری نیاز دارم؟
گزینه‌های درمان چه هستند؟
فواید و خطرات هر یک از گزینه‌ها چه هستند؟
من ناراحتی‌های سلامتی دیگری دارم. چگونه می‌توانم آنها را به بهترین وجه همراه با فتق هیاتال مدیریت کنم؟
آیا محدودیت‌هایی وجود دارد که باید رعایت کنم؟
آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟ چقدر هزینه خواهد شد داشت و آیا بیمه پوشش می‌دهد؟
آیا هیچ جایگزین عمومی برای داروهای تجویزی برایم وجود دارد؟
آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری وجود دارد که برای مطالعه با خودم ببرم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
چطور بفهمم که آیا باید وضعیت بالینی‌ام را در ملاقات پزشکی دیگری پیگیری کنم؟
علاوه بر سوالاتی که حاضر کرده‌اید از دکتر بپرسید، از هیچ سوالی که در طول ملاقات ناگهان به ذهنتان می‌رسد دریغ نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: آمادگی پاسخگویی به آنها شاید زمان بیشتری ذخیره کند تا مسائل دیگری را در میان بگذارید. دکتر شاید بپرسد:
اولین بار چه زمانی علائم بیماری بروز کرد؟
آیا نشانه‌های بیماری مداوم بوده‌اند یا گاه‌به‌گاه؟
علائم چقدر شدید هستند؟
آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌تر می‌کنند؟ نام ببرید
عمل جراهی برای درمان فتق هیاتال
آزمایش ها
فتق هیاتال اغلب در طی آزمون یا روش پزشکی برای تعیین علت سوزش معده یا درد سینه یا ناحیه بالای شکم آشکار می‌شود. چنین آزمایش‌ها و روش‌هایی عبارتند از:
آزمایش خون: دکتر ممکن است شمارش کامل خون را برای بررسی کم‌خونی به علت از دست دادن خون توصیه کند.
اسوفاگرام (بلع باریوم): در این روش، مایعی گچی حاوی باریم را می‌نوشید تا قسمت بالای دستگاه گوارش را بپوشاند. این کار نیم‌رخ واضحی از مری، معده و قسمت بالایی روده کوچک (اثنی عشر) را برروی اشعه ایکس فراهم می‌کند.
آندوسکوپی: در طول معاینه‌ی آندوسکوپی، دکتر یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین چراغدار و دوربین تصویربرداری (آندوسکوپ) را به انتهای گلو و درون مری و معده می‌فرستد تا التهاب را بررسی کند.
مانومتری: در طول این آزمون، یک لوله نازک حساس به فشار (کاتتر) از طریق بینی به درون مری و معده فرستاده می‌شود. سپس کاتتر مقدار فشار و حرکت در داخل مری را اندازه‌گیری می‌کند.
بسیاری از افراد مبتلا به فتق هیاتال هیچ علامت یا نشانه‌ای بروز نمی‌دهند و نیازی به درمان ندارند. اگر با علائم و نشانه‌های بیماری مانند سوزش سردل مکرر و رفلکس اسید روبرو هستید، شاید به درمانی نیاز پیدا کنید که شامل دارو یا جراحی می‌شود.
داروها برای سوزش سردل
اگر دچار سوزش سردل و رفلکس اسید شده باشید، دکتر ممکن است داروهای زیر را توصیه کند:
آنتی‌اسیدها که اسید معده را خنثی می‌کنند. آنتی‌اسیدهای غیرتجویزی، مانند گلیوسیل، مالوکس، میلانتا، رولایدز و تامس شاید تسکین سریع فراهم کنند.
داروهای کاهش دهنده تولید اسید: این داروها معروف به مسدودکننده‌های گیرنده H-2 عبارتند از سایمتیدین (تاگامت HB) ، فاموتیدین (پپسید AC) ، نیزاتیدین (اکسید AR) و رانیتیدین (زانتک ۷۵). نسخه‌های قوی‌تر این داروها بصورت تجویزی در دسترس هستند.
داروهایی که تولید اسید را متوقف می‌کنند و باعث التیام مری می‌شوند. مهارکننده‌های پمپ پروتون جلوی تولید اسید را می‌گیرند و به بافت صدمه‌دیده مری فرصت می‌دهند تا التیام یابد.
مهارکننده‌های پمپ پروتون شامل لانزوپرازول (Prevacid 24HR) و امپرازول (Prilosec OTC) می‌شوند. نسخه‌های قوی‌تر این داروها بصورت تجویزی در دسترس هستند.
جراحی به منظور ترمیم فتق هیاتال
در تعداد کمی از موارد، فتق هیاتال ممکن است نیازمند جراحی باشد. جراحی به طور کلی برای موقعیت‌های اضطراری که بسیار نادر هستند و برای افرادی که از داروها نتیجه نگرفته‌اند، برای از بین بردن سوزش سر دل و برگشت اسید معده تجویز می‌شود.
عمل جراحی برای فتق هیاتال ممکن است شامل کشیدن معده به پایین و کوچک کردن حفره دیافراگم، بازسازی دریچه مری ضعیف، یا برداشتن کیسه فتق می‌شود.
در برخی از موارد، جراحی از طریق برش در دیواره قفسه‌سینه (تراکوتومی) یا شکم (لاپاراتومی) انجام می‌شود. در موارد دیگر، جراح ممکن است یک دوربین ریز و ابزارهای جراحی خاصی را از طریق چند برش کوچک به درون شکم بفرستد. عملیات سپس در حالی انجام می‌شود که جراح تصاویری از داخل بدن‌تان را بر روی نمایشگر ویدئویی می‌بیند (جراحی لاپاروسکوپی).
چند تغییر در سبک زندگی ممکن است به مهار علائم و نشانه‌های رفلکس اسید ناشی از فتق هیاتال کمک کند.
خوردن چند وعده غذایی کوچکتر در طول روز به جای چند وعده بزرگ سودمند خواهد بود.
از غذاهایی که باعث سوزش سردل می‌شوند اجتناب کنید، مانند شکلات، پیاز، غذاهای ادویه‌دار، مرکبات و غذاهای حاوی گوجه‌فرنگی.
از مصرف الکل پرهیز کنید.
شام را حداقل دو تا سه ساعت قبل از خواب بخورید.
چنانچه دارای اضافه وزن یا چاقی مفرط هستید، وزن کم کنید.
سیگار را ترک کنید.
قسمت زیرسر تخت را حدود ۱۵ سانتی‌متر بالاتر بیاورید.
برخی از پزشکان طب جایگزین ادعا می‌کنند که با فشار دادن معده به پایین و وضعیت طبیعی‌اش زیر دیافراگم، راهی برای درمان فتق هیاتال پیدا کرده‌اند. این پزشکان با دست برروی شکم فشار وارد و معده را جابه‌جا می‌کنند.
هیچ شواهد علمی وجود ندارد که چنین دستکاری می‌تواند برای درمان فتق هیاتال مفید باشد. هیچ کارآزمایی بالینی از این روش تاکنون انجام نشده است.
