تعریف
نقرس به شکل پیچیده‌ای از آتروز می‌گویند که ممکن است هر کسی را مبتلا کند. مردان بیشتر احتمال دارد به نقرس گرفتار شوند. اما زنان به طور فزاینده‌ای پس از یائسگی در برابر نقرس آسیب‌پذیر می‌شوند. نقرس با حملات شدید و ناگهانی درد، قرمزی و حساسیت به لمس در مفاصل، اغلب مفصل پایین انگشت شست پا مشخص می‌شود.
حمله نقرس به طور ناگهانی رخ می‌دهد، اغلب در نیمه‌های شب با این حس از خواب بیدارتان می‌کند که انگار انگشت شست پایتان آتش گرفته است. مفصل مبتلا آنقدر داغ، متورم و به لمس حساس می‌شود که حتی وزن پتو بر روی آن غیر قابل تحمل می‌شود.
خوشبختانه، نقرس قابل درمان است و راه‌هایی برای کاهش خطر عود نقرس وجود دارد.
علایم
علایم و نشانه‌های نقرس تقریبا همیشه به طور ناگهانی، اغلب در شب و بدون هشدار رخ می‌دهند. از جمله:
درد شدید مفاصل: نقرس معمولا مفاصل بزرگ انگشت شست پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما در پاها، مچ پا، زانو، دست و مچ دست هم رخ می‌دهد. درد به احتمال زیاد در ۴ تا ۱۲ ساعت اول پس بروز به اوج می‌رسد.
ناراحتی طولانی‌مدت: پس از آنکه اوج درد فروکش می‌کند، مقداری ناراحتی مفصلی از چند روز تا چند هفته طول خواهد کشید. حملات بعدی به احتمال زیاد طولانی‌تر خواهند بود و بر مفاصل بیشتری تاثیر خواهند گذاشت.
التهاب و قرمزی: مفصل یا مفاصل دچار تورم، حساسیت، گرمی و قرمز می‌شوند.
کاهش دامنه حرکتی: کم‌تحرکی مفصل همگام با پیشروی نقرس رخ می‌دهد.
دلیل بروز بیماری نقرس
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
اگر با درد ناگهانی و شدید در ناحیه مفصل روبرو می‌شوید، با دکتر تماس بگیرید. نقرسی که بدون درمان رفع می‌شود به وخامت درد و آسیب مفصل منجر خواهد شد.
در صورتی بلافاصله درخواست مراقبت‌های پزشکی کنید که تب و مفصل داغ و ملتهب دارید، چون ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد.
نقرس زمانی رخ می‌دهد که کریستالهای اورات در مفاصل انباشته می‌شوند و التهاب و درد شدید ناشی از حمله نقرس را آشکار می‌کنند. کریستالهای اورات زمانی تشکیل می‌شوند که دارای سطوح بالایی از اسید اوریک در خون هستید.
بدن زمانی اسید اوریک تولید می‌کند که پورین را تجزیه می‌کند؛ پورین به موادی می‌گویند که به طور طبیعی در بدن یافت می‌شوند و همچنین در برخی مواد غذایی خاص، مانند استیک، گوشت و غذاهای دریایی نیز وجود دارند. سایر غذاها نیز به سطوح بالاتری از اسید اوریک منجر می‌شوند، مانند مشروبات الکلی، خصوصا آبجو و نوشیدنی‌های شیرین با قند میوه (فروکتوز).
به طور معمول، اسید اوریک در خون حل می‌شود و از طریق کلیه‌ها به ادرار جریان می‌یابد. اما بدن گاهی اسید اوریک را بیش از حد کم یا زیاد تولید می‌کند و یا کلیه‌ها خیلی کم اسید اوریک دفع می‌کنند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، اسید اوریک انباشته می‌شود، کریستالهای سوزن‌مانند و تیز اورات در بافت‌های مفصلی و یا اطراف آن تشکیل می‌دهد که همین باعث درد، التهاب و تورم می‌شود.
در صورتی احتمال ابتلا به نقرس بیشتر می‌شود که دارای سطوح بالایی از اسید اوریک در بدن باشید. عواملی که سطح اسید اوریک در بدن را افزایش می‌دهند عبارتند از:
رژیم غذایی: رژیم غذایی سرشار از گوشت و غذاهای دریایی و غنی از نوشیدنی‌های شیرین با قند میوه (فروکتوز) موجب افزایش میزان اسید اوریک خواهد شد که خطر ابتلا به نقرس را بیشتر خواهد کرد. مصرف الکل، به خصوص آبجو، نیز خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد.
چاقی مفرط: اگر اضافه وزن دارید، بدن‌تان اسید اوریک بیشتری تولید می‌کند و کلیه‌ها برای از بین بردن اسید اوریک به مشکل می‌خورند، که همین تا حد زیادی خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد.
بیماری‌ها: برخی بیماری‌ها احتمال ابتلا به نقرس را بیشتر می‌کنند. این موارد شامل فشار خون بالای درمان‌نشده و بیماری‌های مزمن مانند دیابت، سندرم متابولیک و بیماری‌های قلبی و کلیوی است.
برخی داروها: مصرف دیورتیک‌های تیازیدی که معمولا برای درمان فشار خون توصیه می‌شوند و همینطور آسپیرین با دوز پایین می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد. مصرف داروهای ضد درد تجویزی برای افرادی که تحت عمل پیوند عضو قرار گرفته‌اند نیز همان اثر را خواهد گذاشت.
سابقه خانوادگی نقرس: اگر دیگر اعضای خانواده‌تان نقرس داشته‌اند، شما نیز به احتمال بیشتری مبتلا به این بیماری خواهید شد.
سن و جنسیت: نقرس اغلب در مردان رخ می‌دهد، در درجه اول به این دلیل که زنان بطور معمول سطح اسید اوریک پایین‌تری دارند. با این حال، سطح اسید اوریک زنان پس از یائسگی به همان مقدار مردان نزدیک خواهد شد. مردان همچنین بیشتر احتمال ابتلای زودهنگام به نقرس معمولا بین سنین ۳۰ و ۵۰ دارند، در حالی که زنان به طور کلی علائم و نشانه‌های بیماری را بعد از یائسگی بروز می‌دهند.
جراحی یا ترومای اخیر: داشتن عمل جراحی اخیر یا تروما به افزایش خطر ابتلا به نقرس نسبت داده شده است.
افراد مبتلا به نقرس شاید با ناراحتی‌های شدیدتری روبرو شوند، مانند:
نقرس عودکننده: برخی از افراد ممکن است هرگز دوباره علائم و نشانه‌های نقرس را تجربه نکنند. اما دیگران شاید چندین بار در سال با نقرس روبرو شوند. داروها ممکن است به جلوگیری از حملات نقرس در افراد مبتلا به نقرس عودکننده کمک کند. اگر نقرس درمان نشود، موجب فرسایش و تخریب مفصل خواهد شد.
نقرس پیشرفته: نقرس درمان‌نشده باعث می‌شود رسوب کریستال اورات در زیر پوست ندولی بنام توفی(tophi) تشکیل دهد. توفی می‌تواند در نواحی مختلف مانند انگشتان دست، دست‌ها، پاها، آرنج‌ها و تاندون آشیل در امتداد پشت مچ پا بروز کند. توفی معمولا دردناک نیست، اما در طول حملات نقرس می‌تواند متورم و حساس شود.
سنگ کلیه: کریستالهای اورات ممکن است در دستگاه ادراری افراد مبتلا به نقرس انباشت شوند و سنگ کلیه تشکیل دهند. داروها می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهند.
چنانچه علائم شایع نقرس را دارید، با دکتر وقت ملاقات بگذارید. پس از معاینه اولیه، دکتر ممکن است شما را به متخصص در تشخیص و درمان ورم مفاصل و سایر ناراحتی‌های التهابی شایع (روماتولوژی) ارجاع دهد.
در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید و بدانید چه انتظاراتی باید از دکتر داشته باشید.
کارهایی که می‌توانید انجام دهید
علائم بیماری را یادداشت کنید، از جمله زمانی که شروع شدند و هر چند وقت یکبار رخ داده‌اند.
اطلاعات شخصی مهم را یادداشت کنید، مانند هر گونه تغییر و یا عوامل استرس‌زای عمده و اخیر در زندگی.
فهرستی از اطلاعات پزشکی کلیدی خود تهیه کنید، از جمله ناراحتی‌های بالینی دیگر که برایشان در حال درمان هستید و همینطور داروها، ویتامین‌ها یا مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید. دکتر همچنین خواهد پرسید آیا هر گونه سابقه خانوادگی نقرس دارید یا خیر.
در صورت امکان، بردن یکی از اعضای خانواده یا دوست را به همراه خودتان در نظر بگیرید. گاهی اوقات به خاطر آوردن اطلاعات ارائه شده در ملاقات پزشکی دشوار می‌شود. کسی که همراه‌تان باشد شاید نکته‌ای را به یاد بیاورد که شما متوجه نشده‌اید یا فراموش کرده‌اید.
بیماری نقرس
سوالاتی را یادداشت کنید تا از دکتر بپرسید. فهرست کردن سوالاتی که باید از دکتر بپرسید می‌تواند به بهره‌برداری بهینه از زمان ملاقات پزشکی کمک کند.
سوالاتی که در ملاقات اولیه باید از دکتر بپرسید عبارتند از:
- علل احتمالی بروز این علائم یا بیماری چیست؟
- چه آزمایش‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
- آیا شیوه درمان و یا تغییرات سبک زندگی وجود دارد که علائم کنونی بیماری را برطرف کند؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
سوالاتی که باید هنگام ارجاع به روماتولوژیست بپرسید عبارتند از:
- عوارض جانبی عمده ناشی از داروهایی که تجویز می‌کنید چیست؟
- چه مدت پس از شروع درمان، نشانه‌های بیماری باید کم‌کم بهبود پیدا کنند؟
- آیا من نیاز به مصرف بلندمدت دارو دارم؟
- من ناراحتی‌های بالینی دیگری دارم. چگونه می‌توانم بیماری را به بهترین شیوه مدیریت کنم؟
- آیا انجام هر گونه تغییرات در رژیم غذایی را توصیه می‌کنید؟
- آیا نوشیدن الکل برایم ضرری ندارد؟
- آیا جزوات و یا وب‌سایت‌هایی وجود دارند که بتوانم اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت بالینی خودم کسب کنم؟
اگر هر گونه سوال اضافی در طول ملاقات‌های پزشکی به ذهنتان خطور کرد، اصلاً معطل نکنید.
چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید
دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید: برای پاسخگویی به سوال‌ها آماده باشید تا زمان بیشتری برای پرداختن به نکاتی که در نظر دارید باقی بماند. دکتر شاید بپرسد:
- نشانه‌های بیماری در شما چه هستند؟
- اولین بار چه زمانی علائم بیماری را حس کردید؟
- آیا علائم می‌آیند و می‌روند؟ هرچند وقت یکبار؟
- آیا عاملی به طور خاص به نظر می‌رسد نشانه‌ها را تحریک کند، مانند غذاهای خاص و یا استرس جسمانی یا عاطفی؟
- آیا در حال حاضر برای ناراحتی بالینی دیگری تحت درمان قرار دارید؟
- در حال حاضر چه داروهایی مصرف می‌کنید، از داروهای نسخه‌ای و غیرتجویزی و همچنین ویتامین و مکمل؟
- آیا هر یک از بستگان درجه اول‌تان مانند پدر و مادر یا خواهر و برادر دارای سابقه بیماری نقرس هستند؟
- در یک روز معمولی چه غذاهایی می‌خورید؟
- آیا الکل می‌نوشید؟ در اینصورت، چه مقدار و هر چند وقت یکبار؟
آزمون‌های راهنما برای تشخیص نقرس عبارتند از:
آزمون مایع مفصلی: دکتر با استفاده از سوزن مقداری مایع از مفصل مبتلا بیرون می‌کشد. وقتی مایع مفصلی زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود، شاید کریستالهای اورات را آشکار کند.
آزمایش خون: دکتر ممکن است آزمایش خون را برای اندازه‌گیری میزان اسید اوریک و کراتینین در خون توصیه کند.
هر چند که نتایج آزمایش خون می‌تواند گمراه‌کننده باشد. برخی افراد دارای سطح اسید اوریک بالا هستند، اما هرگز به نقرس مبتلا نمی‌شوند. همینطور برخی از افراد علائم و نشانه‌های بیماری نقرس را بروز می‌دهند، اما میزان غیرمعمول از اسید اوریک در خون ندارند.
تصویربرداری اشعه ایکس: اشعه ایکس از روی مفاصل می‌تواند برای رد کردن دیگر علل التهاب مفصل مفید باشد.
سونوگرافی: سونوگرافی اسکلتی‌عضلانی می‌تواند کریستالهای اورات را در مفصل یا توفوس آشکار کند. این روش در اروپا به طور گسترده‌تری نسبت به ایالات متحده آمریکا انجام می‌شود.
سی‌تی اسکن با انرژی دوگانه: این نوع تصویربرداری می‌تواند حضور کریستالهای اورات را در مفصل شناسایی کند، حتی زمانی که التهاب حاد نباشد. این آزمون با توجه به هزینه بالا و در دسترس نبودن، به طور معمول در کار بالینی انجام نمی‌شود.
شیوه درمان نقرس معمولا شامل داروها می‌شود: داروهای مناسبی که شما و دکتر انتخاب می‌کنید به میزان سلامت فعلی شما و ترجیحات شخصی بستگی خواهد داشت.
داروهای نقرس را می‌توان برای درمان حملات حاد و جلوگیری از حملات آینده و همچنین کاهش خطر ابتلا به عوارض ناشی از نقرس، مانند بروز توفی از رسوبات کریستال اورات مصرف کرد.
داروهای درمان حملات نقرس
داروهای مورد مصرف در درمان حملات حاد و جلوگیری از حملات آینده عبارتند از:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی(NSAIDs). این داروها شامل گزینه‌های غیرتجویزی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین IB، غیره) و ناپروکسن سدیم (Aleve، و غیره)، و همچنین NSAIDهای نسخه‌ای قوی‌تر مانند ایندومتاسین (ایندوسین) و یا سلکوکسیب (celebrex ) هستند.
برای جلوگیری از یک حمله حاد، دکتر ممکن است دوز بالاتری را به دنبال دوز روزانه‌ی کمتر تجویز کند تا از حملات آینده جلوگیری شود.
NSAIDها خطرات ناشی از درد معده، خونریزی و زخم دربردارند.
کلشی‌سین: دکتر شاید کلشی‌سین (Colcrys، Mitigare) را توصیه کند؛ یعنی نوعی مسکن که به طور موثر درد نقرس را کاهش می‌دهد. با این حال، اثربخشی دارو در بسیاری از موارد در مقابل عوارض جانبی غیرقابل تحمل مانند تهوع، استفراغ و اسهال جبران می‌شود.
بعد از آنکه حمله نقرس حاد برطرف شود، دکتر ممکن است دوز روزانه کم از کلشی‌سین را برای جلوگیری از حملات آینده تجویز کند.
کورتیکواستروئیدها: داروهای کورتیکواستروئیدی مثل پردنیزون ممکن است التهاب و درد نقرس را مهار کنند. کورتیکواستروئیدها ممکن است به شکل قرص تجویز شوند و یا به مفصل تزریق شوند.
کورتیکواستروئیدها به طور کلی برای افرادی در نظر گرفته می‌شوند که نمی‌توانند NSAIDها یا کلشی‌سین مصرف کنند. اثرات جانبی کورتیکواستروئیدها ممکن است شامل تغییر خلق و خو، افزایش سطح قند خون و فشار خون بالا باشد.
داروها برای جلوگیری از عوارض نقرس
اگر هر سال با چندین حمله نقرس روبرو می‌شود و یا اگر تعداد حملات نقرس کمتر است اما بسیار دردناک هستند، دکتر شاید دارویی را برای کاهش خطر ابتلا به عوارض مربوط به نقرس توصیه کند.
گزینه‌ها عبارتند از:
داروهایی که تولید اسید اوریک را متوقف می‌کنند. مواد دارویی به نام مهارکننده آنزیم گزانتین اکسیداز، از جمله آلوپورینول (Aloprim، Lopurin، Zyloprim) و فبوکسوستات (Uloric)، میزان اسید اوریکی را که بدن می‌سازد محدود می‌کنند. این دارو شاید سطح اسید اوریک خون را کاهش دهد و خطر ابتلا به نقرس را کمتر کند.
عوارض جانبی آلوپورینول شامل بثورات و تعداد سلول خونی پایین خواهد بود. عوارض جانبی ناشی از فبوکسوستات شامل بثورات، تهوع و کاهش عملکرد کبد خواهد بود.
داروهایی که باعث بهبود حذف اسید اوریک می‌شوند. پروبنسید (Probalan) توانایی کلیه‌ها برای حذف اسید اوریک از بدن را بهبود می‌بخشد. این دارو شاید سطح اسید اوریک را کاهش دهد و خطر ابتلا به نقرس را کمتر کند اما سطح اسید اوریک در ادرار افزایش می‌یابد. عوارض جانبی شامل بثورات جلدی، درد معده و سنگ کلیه است.
بروز نقرس و رژیم غذایی شامل گوشت قرمز یا ماهی
داروها موثرترین راه برای درمان علائم نقرس هستند. با این حال، ایجاد تغییرات خاصی در سبک زندگی نیز سودمند خواهد بود، از جمله:
محدود کردن مشروبات الکلی و نوشیدنی‌های شیرین با قند میوه (فروکتوز). در عوض، خوردن مقدار زیادی نوشیدنی غیرالکلی، به خصوص آب.
مصرف محدود غذاهای پر از پورین، مانند گوشت قرمز، گوشت و غذاهای دریایی.
ورزش منظم و از دست دادن وزن. نگه داشتن وزن بدن در حدی سالم می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را کاهش دهد.
اگر شیوه درمان نقرس برخلاف آنطور که شما اُمیدوار بودید بی‌فایده باشد، شاید تصمیم بگیرید روش جایگزینی را در پیش بگیرید. قبل از امتحان چنین درمانی، با دکتر صحبت کنید تا فواید و خطرات را ارزیابی کنید و بفهمید آیا درمان با داروهای مصرفی برای نقرس تداخل پیدا خواهد کرد یا خیر. از آنجا که تحقیقات چندانی در مورد درمان‌های جایگزین برای نقرس وجود ندارد، خطرات در برخی موارد شناخته‌شده نیستند.
غذاهای خاصی تاکنون مورد مطالعه قرار گرفته‌اند که سطح اسید اوریک را بطور بالقوه کاهش می‌دهند، از جمله:
قهوه: مطالعات ارتباطی بین نوشیدن قهوه (چه معمولی یا بدون کافئین) و کاهش سطح اسید اوریک پیدا کرده‌اند، هر چند هیچ مطالعه‌ای نشان نداده که چطور و چرا قهوه ممکن است چنین تاثیری داشته باشد.
به اندازه کافی شواهد موجود نیست تا افراد را به مصرف قهوه تشویق کند، اما محققان شاید در آینده به سرنخی جدید برای درمان نقرس برسند.
مکمل‌های ویتامین C: حاوی ویتامین C شاید سطح اسید اوریک در خون را کاهش دهند. با این حال، هیچ مطالعه‌ای نشان نداده است که ویتامین C بر تعداد یا شدت حملات نقرس تاثیر بگذارد.
در مورد دوز مناسب ویتامین C با دکتر گفتگو کنید. فراموش نکنید که با خوردن سبزیجات بیشتر و میوه، به خصوص پرتقال می‌توانید میزان ویتامین C در بدن را افزایش دهید.
گیلاس: در مطالعات انجام شده، گیلاس( و میوه های هم خانواده مانند آلبالو)به سطوح پایین‌تری از اسید اوریک و همچنین کاهش تعداد حملات نقرس نسبت داده شده است. خوردن گیلاس و نوشیدن عصاره گیلاس ممکن است راه امنی برای تکمیل درمان نقرس باشد، اما در مورد آن اول با دکتر مشورت کنید.
دیگر درمان‌های طب مکمل و جایگزین شاید برای مقابله با درد نقرس تا زمانی که فروکش کند یا داروها موثر واقع شوند، سودمند باشند. به عنوان مثال، تکنیک‌های تمدد اعصاب، مانند تمرینات تنفس عمیق و مدیتیشن ممکن است فکر درد را از ذهنتان دور کند.
در طول دوره‌های بدون علائم، این دستورالعمل‌های رژیم غذایی به محافظت در برابر حملات نقرس در آینده کمک خواهند کرد:
میزان مصرف مایعات را بالا نگه دارید. بدن‌تان را با نوشیدن مقدار زیادی آب هیدراته نگه دارید. تعداد نوشابه‌های شیرینی که می‌خورید محدود کنید، به ویژه مواردی که شربت ذرت با فروکتوز بالا شیرین شده‌اند.
مصرف الکل را محدود و یا بطور کلی پرهیز کنید. در مورد اینکه آیا هر مقدار یا نوع الکل برایتان بی‌خطر است یا نه با دکتر صحبت کنید. شواهد اخیر نشان می‌دهد که بویژه آبجو خطر ابتلا به علائم نقرس را به خصوص در مردان افزایش می‌دهد.
پروتئین لازم را از محصولات لبنی کم‌چربی دریافت کنید. محصولات لبنی کم‌چرب در واقع نوعی اثر محافظتی در برابر نقرس دارند، بنابراین این‌ها بهترین منابع پروتئینی محسوب می‌شوند.
مصرف گوشت، ماهی و مرغ را محدود کنید. مقدار کمی از آنها شاید قابل‌تحمل باشد، اما حواستان به نوع و مقدار هر کدام که ظاهراً برایتان مشکل‌ساز می‌شود باشد.
وزن بدن را در حد مطلوب حفظ کنید. حجم وعده‌های غذایی را طوری انتخاب کنید که بتوانید وزن سالم را حفظ کنید. از دست دادن وزن شاید سطح اسید اوریک در بدن را کاهش دهد. اما از روزه‌گرفتن و یا کاهش وزن سریع اجتناب کنید، چون انجام چنین کاری به طور موقت سطح اسید اوریک را بالا می‌برد.
