کلسترول یک ماده مومی است که در چربی (لیپید) خون وجود دارد. گرچه بدن برای تداوم ساخت سلولهای سالم به کلسترول نیاز دارد، اما میزان بالای کلسترول میتواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
هنگامی که کلسترول بالا دارید، رسوب چربی در رگهای خونی افزایش مییابد. در نهایت، این رسوبها باعث میشوند خون به اندازه کافی درون شریانها جریان نیابد و در نتیجه قلب نتواند خون غنی از اکسیژن را به میزان مورد نیاز دریافت کند و در نتیجه خطر ابتلا به حمله قلبی افزایش می یابد. کاهش جریان خون به مغز نیز میتواند موجب سکته مغزی شود.
کلسترول بالا[۱] می تواند ارثی باشد، اما اغلب در نتیجه انتخاب سبک زندگی ناسالم رخ میدهد، بنابراین قابل پیشگیری و درمان است. رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و گاهی دارودرمانی میتواند راه بسیار موثری برای کاهش کلسترول بالا باشد.
کلسترول بالا هیچ علامتی ندارد. آزمایش خون تنها راه تعیین کلسترول بالا محسوب میشود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
از پزشک درخواست آزمایش کلسترول پایه در ۲۰ سالگی نمایید و بعد حداقل هر پنج سال یک بار تکرار کنید. اگر نتایج آزمایش در محدوده مطلوب نباشد، پزشک شاید اندازهگیریهای مکرر را توصیه کند. پزشک همچنین پیشنهاد میدهد که چنانچه سابقه خانوادگی کلسترول بالا، بیماریهای قلبی و یا سایر عوامل خطر، مانند سیگار کشیدن، دیابت و یا فشار خون بالا دارید حتماً آزمایشات لازم را به طور مکرر انجام دهید.
کلسترول از طریق خون در بدن جابهجا میشود و به پروتئینها میچسبد. این ترکیب پروتئینها و کلسترول به لیپوپروتئین معروف است. ممکن است بر اساس نوع کلسترول حمل شونده توسط لیپوپروتئین، نامهای مختلفی از کلسترول را شنیده باشید، از جمله:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL). همچنین معروف به کلسترول “بد”، این نوع لیپوپروتئین به حمل ذرات کلسترول در سراسر بدن میپردازد. کلسترول LDL در دیواره شریانها انباشت میشود و آنها را سخت و باریک میکند.
- لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL). این نوع لیپوپروتئین حاوی بیشتری مقدار تریگلیسیرید است؛ یعنی نوعی چربی متصل به پروتئین. کلسترول VLDL باعث میشود کلسترول LDL از لحاظ اندازه رشد کند و در نتیجه رگهای خونی را باریک سازد. اگر در حال مصرف داروهای کلسترول هستید اما سطح VLDL بالا دارید، شاید به داروهای افزوده برای کاستن میزان تریگلیسرید نیاز داشته باشید.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL). همچنین معروف به کلسترول “خوب است،” این نوع لیپوپروتئین کلسترول اضافی را جمع میکند و به کبد برمیگرداند.
عواملی که میتوانید مهار کنید – مانند عدمتحرک، چاقی مفرط و رژیم غذایی ناسالم – بر میزان کلسترول LDL بالا و HDL پایین تأثیر میگذارند. عواملی غیراز عوامل مهارشدنی نیز می توانند نقش داشته باشند. برای مثال، ساختار ژنتیکی ممکن است جلوی سلولها را برای حذف موثر کلسترول LDL از خون بگیرد و یا باعث شود کبد بیش از حد کلسترول تولید کند.
اگر هر یک از عوامل خطر زیر را داشته باشید، بیشتر احتمال دارد که کلسترول بالا در بدنتان منجر به بیماریهای قلبی شود:
- سیگار کشیدن. سیگار کشیدن به دیواره رگهای خونی صدمه میزند و احتمال رسوب ذرات چربی را افزایش میدهد. سیگار همچنین ممکن است سطح HDL یا کلسترول “خوب” را پایین بیاورد.
- چاقی مفرط. اگر شاخص توده بدن (BMI) به ۳۰ یا بیشتر برسد، بیشتر در معرض خطر کلسترول بالا قرار میگیرید.
- دور کمر بزرگ. خطر در صورتی افزایش مییابد که مردان دور کمر حداقل ۱۰۲ سانتیمتر و زنان دور کمر حداقل ۸۹ سانتیمتر داشته باشند.
- رژیم غذایی نامناسب. غذاهای غنی از کلسترول مانند گوشت قرمز و فراوردههای لبنی پرچرب، میزان کل کلسترول بدن را افزایش میدهند. خوردن چربی اشباع موجود در محصولات حیوانی و چربی ترانس موجود در برخی از کیکها و چیپسها نیز سطح کلسترول را بالا میبرد.
- عدم ورزش. ورزش موجب افزایش HDL یا کلسترول “خوب” بدن میشود و میزان LDL یا کلسترول “بد” را کاهش میدهد. با نداشتن فعالیت بدنی کافی در معرض خطر کلسترول بالا قرار خواهید گرفت.
- دیابت. قند خون بالا به افزایش کلسترول بد و کاهش کلسترول خوب کمک میکند. قند خون بالا همچنین به دیواره عروق آسیب میزند.
کلسترول بالا میتواند باعث تصلب شرایین، تجمع خطرناک کلسترول و رسوبهای دیگر در دیواره شریانها شود. این رسوبها (پلاک) میتواند جریان خون درون شریانها را کاهش دهد و موجب بروز عوارض زیر گردد:
- درد قفسه سینه. اگر سرخرگهای تأمینکننده خون برای قلب (عروق کرونر) تحت تاثیر قرار گیرند، شاید دچار درد قفسه سینه (آنژین) و سایر علائم بیماری عروق کرونر شوید.
- حمله قلبی. اگر پلاکها پاره یا ازهمگسیخته شوند، در محل پارگی پلاک یک لخته خون شکل میگیرد و جریان خون را مسدود میکنند یا و ناگهان میشکنند و یکی از عروق روبهپایین را میبندند. اگر جریان خون به بخشی از قلب متوقف شود، دچار حمله قلبی خواهید شد.
- سکته مغزی. مشابه حمله قلبی، اگر جریان خون به بخشی از مغز توسط لخته خون مسدود شود، سکته مغزی رخ میدهد.
اگر فکر میکنید شاید کلسترول بالا دارید یا به خاطر سابقه خانوادگی طولانی نگرانید مبتلا به کلسترول بالا شوید، با پزشک خانوادگی وقت ملاقات بگذارید تا سطح کلسترولتان را بررسی کند.
از آنجا که ملاقاتها کوتاه هستند و چون اغلب زمینههای زیادی برای بررسی وجود دارد، بهتر است برای چنین ملاقاتی کاملاً آمادگی کسب کنید. در اینجا برخی اطلاعات مفید درباره آمادهسازی پیش از ملاقات و انتظارهایی که باید از پزشک داشته باشید ارائه میشود.
در این فاصله چه کارهایی میتوانید انجام دهید
برای تغییر به سمت سبک زندگی سالم ؛ از جمله ترک سیگار، خوردن غذاهای سالم و فعالیت بدنی بیشتر هرگز زود نیست. اینها در واقع خطوط اصلی دفاع در برابر کلسترول بالا و عوارض آن مانند حمله قلبی و سکته به شمار میروند.
آزمایش خون برای بررسی سطح کلسترول به نام پنل چربی یا اصطلاحاً نیمرخ چربی[۲] – به طور معمول موارد زیر را گزارش میدهد:
- مجموع کلسترول
- کلسترول LDL
- کلسترول HDL
- تری گلیسیرید؛ نوعی چربی در خون
برای رسیدن به دقیقترین اندازهگیری، به مدت ۹ تا ۱۲ ساعت قبل از گرفتن نمونه خون، هیچ غذایی نخورید و ننوشید (به غیر از آب).
تفسیر اعداد و سطح کلسترول
در ایالات متحده و برخی کشورهای دیگر، سطح کلسترول به واحد میلیگرم (mg) کلسترول در هر دسیلیتر (dL) خون محاسبه میشود. در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی، اندازهگیری کلسترول به واحد میلیمول (mmol) در هر لیتر (L) خون انجام میشود. این دستورالعملهای کلی را زمانی در نظر بگیرید که نتایج آزمایش کلسترول را بپس میگیرید تا ببینید آیا کلسترول به سطح ایدهآی رسیده یا خیر.
نکته مهم این است که پزشک شاید بر اساس نشانههای بیماری قلبی و یا خطر بروز حمله قلبی تشخیص دهد که میزان کلسترول نیاز به درمان دارد، حتی اگر مقدار کلسترول در آزمایش چندان بالا به نظر نرسد.
مجموع کلسترول (ایالات متحده و سایر کشورها) |
مجموع کلسترول (کانادا و بیشتر کشورهای اروپایی) |
|
زیر ۲۰۰ میلیگرم بر دسیلیتر | زیر ۵٫۲ میلیمول بر لیتر | بهترین حالت |
بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۵٫۲ تا ۶٫۲ میلیمول بر لیتر | در مرز بالا |
بیشتر از ۲۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر | بیشتر از ۶٫۲ میلیمول بر لیتر | بالا |
کلسترول LDL
(ایالات متحده و سایر کشورها) |
کلسترول LDL
(کانادا و بیشتر کشورهای اروپایی) |
|
زیر ۷۰ میلیگرم بر دسیلیتر | زیر ۱٫۸ میلیمول بر لیتر | بهترین حالت برای افراد مبتلا به بیماری قلبی |
زیر ۱۰۰ میلیگرم بر دسیلیتر | زیر ۲٫۶ میلیمول بر لیتر | بهترین حالت برای افراد در معرض خطر بیماری قلبی. زیر ۷۰ میلیگرم بر دسیلیتر (۱٫۸ میلیمول بر لیتر) شاید برای افراد مبتلا به بیماری قلبی ایدهآل باشد |
بین ۱۰۰ تا ۱۲۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۲٫۶تا ۳٫۳ میلیمول بر لیتر | نزدیک به ایدهآل |
بین ۱۳۰ تا ۱۵۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۳٫۴تا ۴٫۱ میلیمول بر لیتر | مرز بالا |
بین ۱۶۰ تا ۱۸۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۴٫۱تا ۴٫۹ میلیمول بر لیتر | بالا |
بیشتر از ۱۹۰ میلیگرم بر دسیلیتر | بیشتر از ۴٫۹ میلیمول بر لیتر | بسیار بالا |
کلسترول HDL
(ایالات متحده و سایر کشورها) |
کلسترول HDL
(کانادا و بیشتر کشورهای اروپایی) |
|
زیر ۴۰ میلیگرم بر دسیلیتر (مردان)
زیر ۵۰ میلیگرم بر دسیلیتر (زنان) |
زیر ۱ میلیمول بر لیتر (مردان)
زیر ۱٫۳ میلیمول بر لیتر (زنان) |
نامناسب |
بین ۵۰ تا ۵۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۱٫۳ تا ۱٫۵ میلیمول بر لیتر | بهتر |
بیشتر از ۶۰ میلیگرم بر دسیلیتر | بیشتر از ۱٫۵ میلیمول بر لیتر | بهترین |
تریگلیسیرید
(ایالات متحده و سایر کشورها) |
تریگلیسیرید
(کانادا و بیشتر کشورهای اروپایی) |
|
زیر ۱۵۰ میلیگرم بر دسیلیتر | زیر ۱٫۷ میلیمول بر لیتر | بهترین |
بین ۱۵۰ تا ۱۹۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۱٫۷ تا ۲٫۲ میلیمول بر لیتر | مرز بالا |
بین ۲۰۰ تا ۴۹۹ میلیگرم بر دسیلیتر | بین ۲٫۳ تا ۵٫۶ میلیمول بر لیتر | بالا |
بیشتر از ۵۰۰ میلیگرم بر دسیلیتر | بیشتر از ۵٫۶ میلیمول بر لیتر | بسیار بالا |
*دستورالعملها در کانادا و اروپا کمی با دستورالعملها در آمریکا متفاوت است. این موارد برمبنای دستورالعملهای ایالات متحده میباشد.
انجمن قلب آمریکا (AHA) توصیه میکند که سطح تریگلیسرید ۱۰۰ میلیگرم/دسیلیتر (۱٫۳ میلی مول / لیتر) یا کمتر “بهینه” میباشد. به گفته انجمن قلب آمریکا، این سطح بهینه میتواند سلامت قلب را بهبود بخشد. با این حال، انجمن قلب آمریکا هیچ درمان دارویی را برای رسیدن به این سطح توصیه نمیکند. در عوض، برای کسانی که تلاش دارند تریگلیسرید را به این سطح کاهش دهند، تغییر در سبک زندگی مانند رژیم غذایی، کاهش وزن و فعالیت بدنی تأثیر میگذارد. به همین دلیل تریگلیسیرید معمولا پاسخ خوبی به تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی نشان میدهد.
عدد LDL هدف در افراد مختلف متفاوت است
از آنجا که کلسترول LDL یک عامل خطر عمده برای بیماری قلبی محسوب میشود، در درمان کاهش کلسترول بطور ویژه مورد توجه قرار میگیرد. بسته به خطر زمینهای ابتلا به بیماریهای قلبی، عدد LDL هدف برای هر فردی متفاوت است.
اکثر افراد باید برای سطح LDL زیر ۱۳۰ میلی گرم/دسی لیتر (۳٫۴ میلی مول / لیتر) هدفگذاری کنند. اگر سایر عوامل خطر برای بیماریهای قلبی را دارید، LDL هدف شاید زیر ۱۰۰ میلی گرم / دسی لیتر (۲٫۶ میلی مول / لیتر) باشد. اگر در معرض خطر بسیار بالایی برای ابتلا به بیماریهای قلبی باشید، شاید لازم شود برای کاهش سطح LDL به زیر ۷۰ میلی گرم / دسی لیتر (۱٫۸ میلی مول / لیتر) هدفگذاری کنید. به طور کلی، پایین آوردن سطح کلسترول LDL بهترین راهکار است.
در شرایط زیر، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به بیماریهای قلبی قرار دارید:
- سابقه حمله قلبی یا سکته مغزی داشتهاید
- دچار انسداد عروق در گردن شدهاید (بیماری شریان کاروتید)
- دچار انسداد عروق در دستها و پاها شدهاید (بیماری عروق محیطی)
- مبتلا به دیابتی شناخته شدهاید که نیاز به درمان داشته است
علاوه بر اینها، حداقل دو مورد از عوامل خطر زیر نیز ممکن است شما را در گروه پرخطر قرار دهد:
- سیگار کشیدن
- فشار خون بالا
- کلسترول HDL پایین
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودهنگام
- سن بالاتر از ۴۵ سال اگر مذکر باشید، یا مسنتر از ۵۵ سال اگر مونث باشید
- لیپوپروتئین بالا (a)، نوع دیگری از چربی (لیپید) در خون
کودکان و آزمایش کلسترول
کودکان تا سن ۲ سالگی میتوانند کلسترول بالا داشته باشند، اما لازم نیست همه کودکان برای کلسترول بالا معاینه شوند. آکادمی طب اطفال آمریکا (AAP) آزمایش کلسترول (پانل چربی ناشتا) را برای تمام کودکان بین سنین ۹ تا ۱۱ سال توصیه میکند. AAP همچنین توصیه غربالگری را برای کودکان تا ۱ سالگی توصیه میکند که سابقه خانوادگی مشخص برای کلسترول بالا و یا بیماری عروق کرونر زودهنگام دارند. اگر تست اول نشان دهد که فرزندتان سطح کلسترول طبیعی دارد، پزشک شاید پیشنهاد آزمایش مجدد بدهد.
آکادمی طب اطفال آمریکا همچنین در صورتی تست توصیه میکند که سابقه خانوادگی کودک برای کلسترول بالا ناشناخته است، اما کودک عوامل خطر برای کلسترول بالا، مانند چاقی مفرط، فشار خون بالا و یا دیابت را نشان میدهد.
تغییر در سبک زندگی مانند ورزش و گرفتن رژیم غذایی سالم، خط اول دفاع در برابر کلسترول بالا محسوب میشود. اما چنانچه این تغییرات مهم را در سبک زندگی ایجاد کرده باشید و سطح کلسترول هنوز بالا باقی مانده باشد، پزشک ممکن است دارو تجویز کند.
انتخاب خاص دارو یا ترکیبی از داروها بستگی به عوامل از جمله عوامل خطر فردی، سن، میزان سلامتی کنونی و عوارض جانبی احتمالی مختلفی دارد. انتخابهای رایج عبارتند از:
- استاتینها. استاتینها در میان رایجترین داروهای تجویزی برای پایین آوردن کلسترول به شمار میروند. آنها از ساختمادهای جلوگیری میکنند که کبد برای ساختن کلسترول به آن نیاز دارد. این امر باعث میشود کبد شروع به حذف کلسترول از خون کند. استاتینها همچنین ممکن است در جذب مجدد کلسترول حاصل از رسوبات دیواره شریانها به بدن کمک کند و به طور بالقوه روند بیماری عروق کرونر را معکوس کند. انتخابهای دارویی شامل آتورواستاتین (لیپیتور)، فلووستاتین (لِسکول)، لووستاتین (آلتوپرف، مواکور)، پیتاواستاتین (لیوالو)، پراواستاتین (پراواکول)، روزوواستاتین (کِرستور) و سیمواستاتین (زوکور).
- رزینهای اتصال اسید صفرا. کبد از کلسترول برای تولید اسیدهای صفراوی (ماده مورد نیاز برای هضم) استفاده می کند. داروهایی همچون کلستیرامین (پریوالیت)، کولِسولام (وِلکول) و کولستیپول (کولستید) کلسترول را بطور غیرمستقیم با اتصال به اسیدهای صفراوی کاهش میدهند. این امر باعث میشود کبد برای تولید اسیدهای صفراوی بیشتر، کلسترول اضافی را بهتندی مصرف کند و در نهایت سطح کلسترول خون را کاهش دهد.
- مهارکنندههای جذب کلسترول. روده کوچک به جذب کلسترول حاصل از رژیم غذایی میپردازد و بعد به جریان خون آزاد میکند. دارویی بنام اِزتیمیبیل (زِتیا)[۳] با محدود کردن جذب کلسترول رژیم غذایی، به کاهش کلسترول خون کمک میکند. زتیا را میتوان در ترکیب با هر یک از داروهای استاتین مصرف کرد.
- ترکیب مهارکننده جذب کلسترول و استاتین. این دارو مخلوطی از اِزتیمیبیل-سیمواستاتین (ویتورین) است و هر دو جذب کلسترول رژیم غذایی در روده کوچک و تولید کلسترول در کبد را کاهش میدهد. هنوز مشخص نیست که آیا ویتورین در کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی موثرتر از مصرف سیمواستاتین بهتنهایی است.
داروها برای تریگلیسرید بالا
اگر دچار تریگلیسیرید بالا نیز شدهاید، پزشک شاید موارد زیر را تجویز کند:
- فیبراتها. داروهای موسوم به فِنوفیبراته (تریکور) و ژمفیبروزیل (لوپید) میزان تریگلیسیرید خون را کاهش میدهند؛ برای این کار، تولید لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) و کلسترول کبد را کاهش میدهد و همینطور سرعت حذف تریگلیسیرید از خون را بالا میبرد. کلسترول VLDL بیشتر حاوی تریگلیسیرید میباشد.
- نیاسین. نیاسین (نیاسپان) با محدود کردن توانایی کبد برای تولید کلسترول LDL و VLDL، میزان تریگلیسرید را کاهش میدهد. اما نیاسین هیچ سود دیگری به جز مصرف استاتینها ندارد. نیاسین همچنین به آسیب کبدی و سکته مغزی نسبت داده میشود، بنابراین اکثر پزشکان امروزه آن را تنها برای افرادی توصیه میکنند که قادر نیستند استاتین مصرف کنند.
- مکملهای اسید چرب امگا-۳٫ مکملهای اسید چرب امگا-۳ به کاهش کلسترول کمک میکنند. این مکملها را بصورت غیرتجویزی از داروخانه تهیه کنید و یا ممکن است که پزشک برایتان لوازا (Lovaza) را تجویز کند، که نوعی مکمل اسید چرب امگا-۳ برای کاهش میزان تریگلیسرید خون است. این مکمل ممکن است با دیگر داروهای کاهنده کلسترول مانند استاتین مصرف شود. اگر تصمیم دارید مکملهای غیرتجویزی مصرف کنید، اول از پزشک اجاره بگیرید. مکملهای اسید چرب امگا-۳ میتوانند بر داروهای دیگری که مصرف میکنید تاثیر بگذارند.
میزان تحمل افراد باهم فرق دارد
تحمل داروها در شخصی به شخص دیگر متفاوت است. عوارض جانبی شایع شامل درد عضلانی، درد معده، یبوست، تهوع و اسهال میشود. اگر تصمیم گرفتهاید داروی کلسترول مصرف کنید، پزشک شاید تستهای عملکرد کبدی را برای نظارت بر اثر این دارو در کبد توصیه کند.
کودکان و درمان کلسترول
رژیم غذایی و ورزش بهترین درمان اولیه برای کودکان سنین ۲ سال و بالاتر که کلسترول بالا و یا چاقی مفرط دارند، به شمار میرود. آکادمی طب اطفال آمریکا نیز درمان با داروهای تجویزی، مانند استاتینها را برای کودکان سن ۸ سال و بالاتر در صورتی توصیه میکند که کودک سطح بالایی از کلسترول LDL داشته باشد. با این حال، چنین توصیهای بسیار بحثبرانگیز است.اثرات طولانیمدت ناشی از داروهای کاهنده کلسترول به طور گسترده در کودکان مورد مطالعه قرار نگرفته است. بعلاوه، مصرف داروهای کلسترول خاص مانند نیاسین برای کودکان توصیه نمیشود. به خاطر همین اختلاف نظر در جامعه پزشکی درباره این موضوع، در مورد بهترین راه پایین آوردن میزان کلسترول فرزندتان با پزشک صحبت کنید.
تغییر در سبک زندگی برای بهبود سطح کلسترول بسیار ضروری است. برای پایین آوردن این عددها، وزن اضافی را کم کنید، غذاهای سالم بخورید و فعالیت بدنی افزایش را دهید. اگر سیگار میکشید، ترک کنید.
کم کردن وزن اضافی
وزن بیش از حد به کلسترول بالا منجر میشود. کاستن حتی ۲ تا ۵ کیلوگرم میتواند به کاهش میزان کل کلسترول کمک کند. البته با نگاهی صادقانه به عادات روزمره غذا خوردن شروع کنید. چالشهای وزن کم کردن و راههای غلبه بر آنها را در نظر بگیرید. اهداف بلندمدت و پایدار تعیین کنید.
غذاهای سالم برای قلب بخورید
آنچه میخورید تاثیر مستقیمی بر سطح کلسترول میگذارد. در واقع، یک رژیم غذایی غنی از فیبر و دیگر غذاهای کاهنده کلسترول ممکن است برای برخی افراد به اندازه داروهای استاتین بتواند میزان کلسترول را کم کند.
- چربیهای سالمتر انتخاب کنید. چربیهای اشباع و چربی ترانس، مجموع کلسترول و کلسترول LDL را بالا میبرند. هرگز بیشتر از ۱۰ درصد کالری روزانه را از چربیهای اشباع دریافت نکنید. چربی اشباع نشده (تکپیوندی) که در زیتون، بادامزمینی و روغن کانولا یافت میشود، گزینه سالمی است. بادام و گردو نیز منابع چربی سالم هستند.
- حذف چربیهای ترانس. چربیهای ترانس اغلب در مارگارین و کیکها، چیپسها و پفکهای کارخانهای یافت میشوند و بهخصوص برای سطوح کلسترول مضر هستند. چربیهای ترانس نه تنها میزان LDL کل (کلسترول “بد”) را افزایش میدهند بلکه میزان کلسترول HDL (“خوب”) را نیز پایین میآورند.
شاید تاحالا متوجه شده باشید برچسبهای امروزی روی بستههای مواد غذایی عبارت «بدون چربی ترانس» نوشته شده است. اما فقط به برچسبها اتکا نکنید. در ایالات متحده، اگر غذایی حاوی کمتر از ۰٫۵ گرم چربی ترانس برای هر وعده باشد، به عنوان محصولی بدون چربی ترانس وارد بازار میشود. شاید زیاد به نظر نرسد، ولی اگر مقدار زیادی غذاهای با چربی ترانس کم مصرف کنید، به سرعت در بدن تجمع پیدا میکند. در عوض، اول فهرست مواد تشکیلدهنده هر خوراکی را بخوانید. اگر غذایی حاوی روغن نیمههیدروژنه باشد، یعنی چربی ترانس دارد و باید دنبال جایگزین باشید.
- کلسترول را رژیم غذایی محدود کنید. برای بیش از ۳۰۰ میلیگرم کلسترول در روز و یا کمتر از ۲۰۰ میلیگرم در صورتی که بیماری قلبی دارید هدفگذاری کنید. غنیترین منابع کلسترول شامل گوشت، زرده تخممرغ و شیر، و محصولات شیر پرچرب میباشد. از قسمتهای لاغر و کمچرب گوشت و جایگزینهای تخممرغ و شیر کمچرب مصرف کنید.
- غلات سبوسدار را انتخاب کنید. مواد مغذی گوناگون موجود در غلات سبوسدار موجب ارتقاء سلامت قلب میشوند. نان گندم سبوسدار، ماکارونی سبوس گندم، آرد گندم سبوسدار و برنج قهوهای را انتخاب کنید. بلغور جو دوسر و سبوس جو دوسر انتخابهای خوب دیگر هستند.
- میوهها و سبزیجات در یخچال انبار کنید. میوه و سبزی در رژیم غذایی غنی از فیبر هستند و میتوانند کلسترول را کم کنند. از میوههای فصلی به جای میانوعده میل کنید. خوراکیهای مبتنی بر سبزیجات، سوپ و سیب زمینی سرخکرده با روغن کم را امتحان کنید.
- ماهی سالم برای قلب بخورید. برخی از انواع ماهیها مانند کاد، تُن و هالیبوت حاوی چربی کل، چربی اشباع و کلسترول کمتری نسبت به گوشت و مرغ هستند. ماهی قزلآلا، ماهی خالمخالی و شاهماهی سرشار از اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که ارتقاء سطح سلامت قلب کمک میکنند.
- فقط در حد اعتدال الکل بنوشید. مصرف متوسط الکل ممکن است سطح کلسترول HDL را افزایش دهد، اما مزایای چنین کاری آنقدر زیاد نیست که بتوان الکل را برای هر کسی که عادت به نوشیدن ندارد توصیه کرد. اگر میل دارید الکل بنوشید، در حد اعتدال باشد، یعنی کمتر از یک وعده در روز برای زنان و یک تا دو وعده در روز برای مردان.
به طور منظم ورزش کنید
ورزش منظم میتواند به بهبود سطح کلسترول کمک کند. با اجازه پزشک، ۳۰ تا ۶۰ دقیقه در روز ورزش کنید. پیادهروی تند داشته باشید. دوچرخهسواری کنید. چند دور در استخر شنا کنید. برای حفظ انگیزه، تمرین ورزشی را سرگرمکننده کنید. دوستان ورزشی پیدا کنید و یا به یک گروه ورزشی بپیوندید. البته لازم نیست در یک جلسه تمرین به ۳۰ تا ۶۰ دقیقه برسید. حتی اگر تمرین را به فواصل ۳ تا ۶ مرحله ۱۰دقیقهای فشرده کنید، باز هم از برخی مزایای کاهش کلسترول برخوردار خواهید شد.
سیگار نکشید
اگر سیگار میکشید، آن را کنار بگذارید. ترک دخانیات میتواند سطح کلسترول HDL را بهبود بخشد. البته مزایای چنین کاری به همین جا ختم نمیشود. تنها ۲۰ دقیقه پس از ترک سیگار، فشار خون کاهش مییابد. در عرض ۲۴ ساعت، خطر ابتلا به حمله قلبی کم میشود. در عرض یک سال، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی به نصف یک فرد سیگاری میرسد. در ۱۵ سال، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی شبیه به کسی میشود که هرگز سیگار نکشیده است.
محصولات طبیعی معدودی تاکنون برای کاهش کلسترول به اثبات رسیده، اما برخی از آنها شاید مفید باشند. با هماهنگی پزشک، این محصولات و مکملهای کاهش کلسترول را در نظر بگیرید:
- کنگر فرنگی
- جو
- بتا-سیتوسترول (موجود در مکملهای خوراکی و برخی از مارگارینها، مانند پرامیسآکتیو[۴])
- پسیلیوم بور (موجود در پوسته دانه و محصولاتی مانند متاموسیل[۵])
- سیر
- سبوس جو دوسر (که در بلغور جو دوسر و کل جو یافت میشود)
- سیتوستانول (موجود در مکملهای خوراکی و برخی مارگارینها، مانند بِنِکول[۶])
شاید نام مخمر قرمز را نیز به عنوان مکمل دیگری برای کاهش کلسترول خون شنیده باشید؛ برخی از مارکهای مخمر قرمز حاوی لووستاتین ماده فعال در دارو مواکور میباشد. این ماده میتواند برای سلامتی خطرناک باشد، چون هیچ راهی برای تعیین مقدار یا کیفیت لووستاتین در مکمل وجود ندارد.
اگر میل دارید مکملهای کاهش کلسترول مصرف کنید، به یاد داشته باشید سبک زندگی سالم چقدر اهمیت دارد. اگر پزشک برای کاهش کلسترول خون، داروهایی تجویز کند، طبق دستورالعمل مصرف کنید. همچنین مطمئن شوید که پزشک خبر دارد چه نوع مکملهایی مصرف میکنید.
همان تغییرات در سبک زندگی سالم برای قلب که میزان کلسترول را پایین نگه میدارد از ابتلا به کلسترول بالا نیز در وهله اول جلوگیری میکند. برای کمک به پیشگیری از کلسترول بالا، اقدامهای زیر را انجام دهید:
- کاستن از وزن اضافی و حفظ وزن در حدی سالم
- ترک سیگار
- گرفتن رژیم غذایی کمنمک و کمچرب که حاوی بسیاری از میوهها، سبزیجات و غلات سبوسدار باشد
- ورزش در اکثر روزهای هفته به مدت حداقل ۳۰ دقیقه
- در صورت نوشیدن الکل، حد اعتدال رعایت شود
[۱] hypercholesterolemia
[۲] lipid profile
[۳] ezetimibe (Zetia)
[۴] Promise Activ
[۵] Metamucil
[۶] Benecol