قرمزی چشم (التهاب ملتحمه) به التهاب یا عفونت غشاء شفافی می‌گویند که پوشش درونی پلک چشم را تشکیل می‌دهد و لایه روییِ سفیدی کره چشم را می‌پوشاند. وقتی عروق خونی کوچک در ملتحمه ملتهب می‌شوند، برجسته‌تر از قبل دیده می‌شوند. این همان چیزی است که باعث می‌شود بخش سفید چشم مایل به قرمز یا صورتی به نظر برسد.
قرمزی چشم معمولا به خاطر نوعی عفونت باکتریایی یا ویروسی و واکنش آلرژیک رخ می‌دهد. البته در نوزادان به خاطر گشایش ناقص مجرای اشک بروز می‌کند.
اگرچه قرمزی چشم می‌تواند آزاردهنده باشد، ولی به‌ندرت روی بینایی تاثیر می‌گذارد. شیوه‌های درمانی به کاهش درد و ناراحتی ناشی از قرمزی چشم کمک می‌کنند. از آنجایی که قرمزی چشم می‌تواند مسری باشد، تشخیص و درمان زودهنگام از گسترش بیشتر بیماری جلوگیری خواهد کرد.
شایعترین علائم قرمزی چشم عبارتند از:
- قرمزی در یکی یا هر دو چشم
- خارش در یکی یا هر دو چشم
- احساس خاک‌خوردگی در یکی یا هر دو چشم
- ترشح در یکی یا هر دو چشم که نوعی پوسته در طول شب تشکیل می‌دهد و مانع باز شدن چشم(ها) در صبح می‌شود
- ریزش اشک
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
چنانچه متوجه هر گونه علائم و نشانه‌هایی از قرمزی چشم شدید، با پزشک وقت ملاقات بگذارید. قرمزی چشم می‌تواند تا دو هفته پس از شروع علائم و نشانه‌ها بسیار مسری باشد. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند افراد پیرامون‌تان را نیز از ابتلا به قرمزی چشم محافظت کند.
افرادی که روی چشم‌هایشان لنز رنگی می‌گذارند به محض آنکه علائم قرمزی ظاهر شد باید لنزها را بردارند. اگر نشانه‌های بیماری در عرض ۱۲ تا ۲۴ ساعت بهبود نیافت، یک وقت ملاقات با چشم‌پزشک بگذارید تا مطمئن شوید عفونت جدی‌تر چشم مربوط به لنزهای رنگی نیست.
علاوه بر این، ناراحتی‌های جدی دیگری نیز وجود دارد که موجب قرمزی چشم می‌شود. به طور معمول، این ناراحتی‌ها نیز باعث درد و تاری دید می‌شود. اگر با این علائم روبرو هستید، به دنبال مراقبت‌های فوری باشید.
علل قرمزی چشم عبارتند از:
- ویروس‌ها
- باکتری‌ها
- آلرژی
- ترشح مواد شیمیایی در چشم
- وجود جسم خارجی در چشم
- در نوزادان، انسداد مجرای اشک
ورم ملتحمه ویروسی و باکتریایی
ورم ملتحمه ویروسی و ورم ملتحمه باکتریایی ممکن است یکی یا هر دو چشم را تحت تاثیر قرار دهند. ورم ملتحمه ویروسی معمولا ترشحات آبکی‌تری ایجاد می‌کند. ورم ملتحمه باکتریایی اغلب ترشحات غلیظ‌تر به زرد و سبز تولید می‌کند. هر دو ورم ملتحمه باکتریایی و ویروسی می‌توانند با سرماخوردگی یا به علائم عفونت تنفسی مانند گلو درد نسبت داده شوند.
هر دو نوع باکتریایی و ویروسی بسیار مسری هستند و از طریق تماس مستقیم و یا غیر مستقیم همراه با ترشحات چشم کسی که آلوده باشد منتقل می‌شوند.
بزرگسالان و کودکان به یک اندازه می‌توانند به هر دو نوع قرمزی چشم مبتلا شوند. با این حال، ورم ملتحمه باکتریایی در کودکان شایع‌تر از بزرگسالان است.
ورم ملتحمه آلرژیک
ورم ملتحمه آلرژیک بر هر دو چشم تاثیر می‌گذارد و پاسخی در برابر مواد حساسیت‌زا مانند گرده است. بدن در واکنش به مواد حساسیت‌زا، آنتی‌بادی به نام ایمونوگلوبولین E تولید می‌کند. این آنتی‌بادی باعث تحریک سلول‌های خاصی به نام سلول‌های دکلی[۱] در پوشش مخاطی چشم‌ها و راه‌های هوایی برای انتشار مواد التهابی از جمله هیستامین می‌شود. انتشار هیستامین در بدن تعدادی از نشانه‌ها و علائم آلرژی از جمله رنگ قرمز یا صورتی چشم را ایجاد می‌کند.
اگر ورم ملتحمه آلرژیک داشته باشید، با خارش شدید، ریزش اشک و التهاب چشم و همینطور عطسه و ترشحات آبکی بینی نیز روبرو خواهید شد. ورم ملتحمه آلرژیک در بیشتر موارد با قطره‌های چشمی آلرژی مهار می‌شود.
ورم ملتحمه ناشی از تحریک
التهاب ناشی از ترشح مواد شیمیایی و یا شیء خارجی در چشم نیز به ورم ملتحمه نسبت داده می‌شود. گاهی شستن و تمیز کردن چشم برای خلاص شدن از مواد شیمیایی و یا شیء باعث قرمزی و سوزش می‌شود. علائم و نشانه‌های احتمالی شامل چشمان آبکی و ترشحات مخاطی می‌باشد که معمولا ظرف یک روز خود‌به‌خود برطرف می‌شود.
عوامل خطر برای قرمزی چشم عبارتند از:
- قرار گرفتن در معرض محرکی که به آن حساسیت دارید (ورم ملتحمه آلرژیک)
- قرار گرفتن در معرض فردی مبتلا به شکل‌های ویروسی یا باکتریایی ورم ملتحمه
- استفاده از لنزهای رنگی روی چشم‌ها، به‌خصوص لنزهای تزئینی
هم در کودکان و هم در بزرگسالان، قرمزی چشم می‌تواند باعث التهاب در قرنیه شود و بر بینایی تاثیر بگذارد. ارزیابی و درمان سریع نزد پزشک می‌تواند خطر عوارض را کاهش دهد.
در این فاصله چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
استفاده از لنزهای رنگی را تا زمانی که به پزشک خود مراجعه می‌کنید کنار بگذارید. برای کاهش احتمال آلودگی افراد دیگر حتماً دستان‌تان را مرتب بشویید. به همین خاطر هرگز حوله‌تان را با افراد دیگر به به اشتراک نگذارید.
برای تعیین اینکه آیا دچار قرمزی چشم شده‌اید، پزشک به معاینه چشم‌هایتان می‌پردازد. وی شاید همچنین یک نمونه از ترشحات چشم را از ملتحمه بردارد تا با تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی تعیین کند آیا با مورد بسیار شدیدی از التهاب ملتحمه روبرو هستید، آیا قرنیه‌ها تحت تاثیر قرار گرفته‌اند و آیا در گذشته عفونت‌های مکرر داشته‌اید که به درمان پاسخ نداده‌اند.
شیوه درمانی برای ورم ملتحمه باکتریایی
چنانچه عفونت باکتریایی باشد، پزشک شاید قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک برای درمان قرمزی چشم تجویز کند. با این کار، عفونت باید ظرف چند روز بهبود یابد. پماد چشم آنتی‌بیوتیک، به جای قطره‌های چشمی، گاهی برای درمان قرمزی چشم باکتریایی در کودکان تجویز می‌شود. مصرف پماد برای نوزاد و یا کودک خردسال اغلب ساده‌تر از قطره‌های چشمی است، هر چند پماد ممکن است تا ۲۰ دقیقه پس از مصرف موجب تیرگی دید شود. با هر شکلی از دارو که باشد، انتظار می‌رود علائم و نشانه‌های بیماری در عرض چند روز شروع به بهبود کند. دستورالعمل پزشک را دنبال کنید و مصرف آنتی‌بیوتیک را برای دوره کاملی که تجویز شده ادامه دهید تا از عود عفونت پیشگیری شود.
شیوه درمانی برای ورم ملتحمه ویروسی
هیچ درمانی برای بسیاری از موارد التهاب ملتحمه ویروسی وجود ندارد. در عوض، این ویروس برای گذراندن دوره‌اش به زمان نیاز دارد که دو یا سه هفته طول می‌کشد. ورم ملتحمه ویروسی اغلب در یک چشم شروع می‌شود و سپس چشم دیگر را در عرض چند روز آلوده می‌کند. علائم و نشانه‌های بیماری باید به‌تدریج و خود‌به‌خود برطرف شوند.
داروهای ضدویروس در صورتی گزینه مناسبی محسوب می‌شود که پزشک تشخیص داده باشد ورم ملتحمه ویروسی ناشی از ویروس هرپس‌سیمپلکس است.
شیوه درمانی برای ورم ملتحمه آلرژیک
چنانچه سوزش چشم به خاطر ورم ملتحمه آلرژیک باشد، پزشک شاید یکی از انواع مختلف قطره‌های چشمی را برای افراد مبتلا به آلرژی تجویز کند؛ از جمله داروهایی که به مهار واکنش آلرژی کمک می‌کنند، مانند آنتی‌هیستامین‌ها و تثبیت‌کننده‌های سلول‌های دکلی، یا داروهایی که به مهار التهاب کمک می‌کنند، مانند ضد‌احتقان‌ها، استروئیدها و قطره ضدالتهاب. همچنین ممکن است شدت علائم ورم ملتحمه آلرژیک را با اجتناب از هر محرکی که باعث آلرژی می‌شود کاهش دهید.
برای کنار آمدن با علائم و نشانه‌های قرمزی چشم تا زمانی که بهبود یابد، اقدام‌های زیر را انجام دهید:
- چشم‌ها را کمپرس کنید. برای این کار، یک تکه پارچه بدون پرز و تمیز را در آب خیس کنید و بچلانید، سپس به‌آرامی روی پلک‌ها بگذارید. کمپرس آب سرد به طور کلی تسکین‌دهنده‌تر خواهد بود، اما از کمپرس گرم نیز در صورتی می‌توانید بهره ببرید که احساس بهتری می‌دهد. اگر قرمزی فقط یک چشم بروز کرده باشد، هر دو چشم را با پارچه یکسان لمس نکنید. با این کار، خطر گسترش قرمزی از یک چشم به دیگری کاهش می‌یابد.
- قطره‌های چشمی را امتحان کنید. قطره‌های چشمی غیرتجویزی معروف به اشک‌های مصنوعی شاید علائم بیماری را تسکین دهد. برخی از قطره‌های چشمی حاوی آنتی‌هیستامین یا داروهای دیگر هستند که می‌تواند برای افراد مبتلا به ورم ملتحمه آلرژیک مفید باشد.
- گذاشتن لنزهای رنگی روی چشم را ترک کنید. اگر از لنزهای رنگی استفاده می‌کنید، شاید لازم باشد کنار بگذارید تا زمانی که چشمان‌تان بهتر شوند. چه مدتی باید بدون لنز زندگی کنید به عامل ورم ملتحمه بستگی خواهد داشت. از پزشک بپرسید که آیا باید لنزهای یکبار مصرف را همراه محلول پاک‌کننده و قاب لنز دور بریزید. اگر لنزهایتان یکبار مصرف نیستند، قبل از استفاده مجدد تمیزشان کنید.
جلوگیری از گسترش قرمزی چشم
برای مهار گسترش قرمزی چشم، بهداشت را رعایت کنید. برای مثال:
- چشم‌هایتان را دست‌مالی نکنید.
- مرتب دست‌هایتان را بشویید.
- هر روز از حوله و لیف حمام تمیز استفاده کنید.
- حوله یا کیسه حمام شخصی را به اشتراک نگذارید.
- رویه بالش‌ها را مرتب عوض کنید.
- مواد آرایشی چشم، مانند ریمل مژه و ابرو را دور بیاندازید.
- لوازم آرایشی چشم و یا لوازم شخصی مراقبت از چشم را با دیگران به اشتراک نگذارند.
اگرچه علائم قرمزی چشم ممکن است ظرف سه یا چهار روز برطرف شوند، ولی کودکان مبتلا به ورم ملتحمه ویروسی شاید تا یک هفته یا بیشتر بیماری را سرایت دهند. کودکان زمانی اجازه دارند به مدرسه برگردند که دیگر با ریزش اشک و چشم‌های آلوده روبرو نیستند.
چنانچه فرزندتان دچار ورم ملتحمه باکتریایی شده، او را تا بعد از شروع درمان از مدرسه دور نگه دارید. بیشتر مدارس و مراکز مراقبت از کودکان لازم می‌دانند که کودک‌تان حداقل ۲۴ ساعت پس از شروع درمان استراحت کند و بعد به مدرسه و یا مرکز مراقبت از کودکان بازگردد. اگر هر گونه سوالی راجع به زمان بازگشت فرزندتان به مدرسه و یا مرکز مراقبت از کودکان دارید، با پزشک در میان بگذارید.
پیشگیری از قرمزی چشم در نوزادان
چشم نوزادان مستعد ابتلا به باکتری است که به طور معمول در مجاری باروری مادر وجود دارد. این باکتری‌ها هیچ علامتی در مادر ایجاد نمی‌کنند. در موارد نادر، این باکتری می‌تواند نوزادان باعث بروز شکل جدی از التهاب ملتحمه معروف به «اُفتالمیا نئوناتوروم[۲]» شود که برای حفظ بینایی، به درمان بدون تاخیر نیاز دارد. به همین دلیل، در مدت کوتاهی پس از تولد، یک پماد آنتی‌بیوتیک به چشمان هر نوزاد زده می‌شود تا از عفونت چشم جلوگیری گردد.
[۱] mast cells
[۲] ophthalmia neonatorum
