عفونت سالمونلا نوعی بیماری شایع است که مجاری دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. باکتری سالمونلا به طور معمول در حیوانات و روده انسان زندگی می‌کند و از طریق مدفوع پخش می‌شود. انسان‌ها اغلب از طریق آب یا غذای آلوده دچار سالمونلا می‌شوند.
به طور معمول، افراد مبتلا به عفونت سالمونلا هیچ نشانه‌ای ندارند. دیگران ظرف ۸ تا ۷۲ ساعت به اسهال، تب و درد شکمی دچار می‌شوند. اکثر افراد سالم در عرض چند روز بدون درمان خاصی بهبود می‌یابند.
در برخی موارد، اسهال همراه با عفونت سالمونلا می‌تواند آنقدر باعث دهیدراسیون شود که به توجه فوری پزشکی نیاز پیدا کند. عوارض‌تهدید‌کننده زندگی نیز در صورتی ایجاد می‌شود که عفونت فراتر از روده گسترش مییابد. خطر ابتلا به عفونت سالمونلا در صورتی بالاتر است که به کشورهایی با سطح بهداشت ضعیف سفر کنید.
عفونت سالمونلا معمولا با خوردن گوشت، مرغ، تخم‌مرغ و یا محصولات تخم‌مرغی خام یا نیمه‌پخته ایجاد می‌شود. دوره کومون این بیماری محدوده‌ای از چند ساعت تا دو روز را دربرمی‌گیرد. بیشتر عفونت‌های سالمونلا می‌توانند به نام گاستروانتریت (التهاب شکم و روده) طبقه‌بندی شوند.
علائم و نشانه‌های احتمالی عبارتند از:
- تهوع
- استفراغ
- گرفتگی شکم
- اسهال
- تب
- لرز
- سردرد
- خون در مدفوع
علائم و نشانه‌های عفونت سالمونلا به طور کلی چهار تا هفت روز طول می‌کشد، البته شاید چند ماه برای بازگشت روده به حالت عادی لازم باشد.
چند گونه از باکتری سالمونلا به تب حصبه منجر می‌شود، یعنی بیماری که گاهی کشنده می‌شود و در کشورهای در حال توسعه شایع‌تر است.
باکتری سالمونلا در روده‌های انسان، حیوانات و پرندگان زندگی می‌کند. اکثر افراد با خوردن غذاهایی به سالمونلا مبتلا می‌شوند که توسط مدفوع آلوده شده است. غذاهای آلوده بطور معمول عبارتند از:
- گوشت، مرغ و غذاهای دریایی خام. مدفوع ممکن است در طول فرایند برش برروی گوشت خام و مرغ بمالد. غذاهای دریایی در صورتی آلوده می‌شوند که از آب آلوده برداشت شده باشند.
- تخم‌مرغ خام. گرچه پوسته تخم‌مرغ به نظر مانع خوبی برای آلودگی برسد، اما برخی پرندگان آلوده تخمی تولید می‌کنند که حتی قبل از تشکیل پوسته حاوی سالمونلا هستند. تخم‌مرغ خام در فرآورده‌های خانگی سس مایونز و سس مرکب از کره و زرده تخم‌مرغ، اب لیمو و سرکه استفاده می‌شود.
- میوه‌ها و سبزیجات. برخی محصولات کشاورزی تازه، به‌خصوص گونه‌های وارداتی، شاید در زمینِ کشت هیدراته شوند و یا هنگام شست‌و‌شو در طول پردازش با آب، به سالمونلا آلوده شوند. آلودگی همچنین می‌تواند در آشپزخانه رخ می‌دهد، زمانی که آب حاصل از گوشت خام و طیور در تماس با مواد غذایی نپخته مانند سالاد قرار می‌گیرد.
سازمان غذا و داروی آمریکا نیز نشان می‌دهد که برخی از رخدادهای شیوع بیماری سالمونلا به آلاینده‌های موجود در ادویه‌جات ردگیری شده‌اند. این سازمان به دنبال راه‌هایی برای افزایش ایمنی ادویه‌جات می‌باشد.
بسیاری از غذاها زمانی آلوده می‌شوند که با دستهای کثیف افراد پس از استفاده از توالت و یا تعویض کهنه بچه، آماده شده باشند. عفونت همچنین در صورتی رخ می‌دهد که شیء آلوده، از جمله حیوانات خانگی، به‌ویژه پرندگان و خزندگان را لمس کنید و سپس انگشتان را در دهان بگذارید.
عواملی احتمالی که خطر ابتلا به عفونت سالمونلا را افزایش می‌دهد شامل فعالیت‌هایی است که شما را در تماس نزدیک‌تر با باکتری سالمونلا و مشکلات سلامتی قرار می‌دهد و مقاومت دستگاه ایمنی بدن را در برابر عفونت به طور کلی تضعیف می‌کند.
افزایش قرارگیری در معرض بیماری
- مسافرت بین‌المللی. عفونت سالمونلا، از جمله گونه‌هایی که باعث تب حصبه می‌شوند، در کشورهای در حال توسعه با بهداشت ضعیف شایع‌تر است.
- داشتن پرنده یا خزنده خانگی. برخی حیوانات خانگی، به‌ویژه پرندگان و خزندگان، می‌توانند به باکتری سالمونلا آلوده شده باشند.
اختلالات معده یا روده
بدن دارای چندین خط دفاعی طبیعی در برابر عفونت سالمونلا می‌باشد. برای مثال، اسید قوی معده می‌تواند بسیاری از انواع باکتری سالمونلا را بکشد. اما برخی مشکلات پزشکی و یا داروها می‌توانند جریان این دفاع طبیعی را به هم بزنند. مثال‌ها عبارتند از:
- آنتی‌اسیدها. کاهش اسیدیته معده راهی برای باکتری سالمونلا فراهم می‌کند تا زنده بماند.
- بیماری التهابی روده. این اختلال به پوشش درونی روده آسیب می‌زند و در نتیجه، ماندگاری باکتری سالمونلا را آسان‌تر می‌کند.
- مصرف اخیر آنتی‌بیوتیک‌ها. این امر می‌تواند تعداد باکتری‌های “خوب” در روده را کاهش دهد و در نتیجه، توانایی بدن برای مبارزه با عفونت سالمونلا را مختل کند.
مشکلات ایمنی
مشکلات پزشکی و یا داروهای زیر به نظر می‌رسند با صدمه به دستگاه ایمنی بدن باعث افزایش خطر ابتلا به سالمونلا می‌شوند.
- ایدز
- بیماری سلول داسی‌شکل
- مالاریا
- داروهای ضد رد که پس از پیوند عضو مصرف می‌شوند
- کورتیکواستروئیدها
عفونت سالمونلا معمولا مرگبار نیست. با این حال، در برخی افراد به‌خصوص نوزادان و کودکان خردسال، افراد مسن، دریافت‌کنندگان عضو پیوندی، زنان باردار و افراد با دستگاه ایمنی ضعیف، عوارض می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
کم‌شدن آب بدن
اگر نمی‌توانید به اندازه کافی بنوشید تا کمبود مایعات ناشی از اسهال مداوم جبران شود، شاید دچار دهیدراسیون شوید. علائم هشدار‌دهنده عبارتند از:
- کاهش خروجی ادرار
- خشکی دهان و زبان
- چشم‌های گود‌افتاده
- کاهش تولید اشک
باکتریمی
اگر عفونت سالمونلا وارد جریان خون شود (باکتریمی)، می‌تواند بافت‌های سراسر بدن را آلوده کند، از جمله:
- بافت پیرامون مغز و نخاع (مننژیت)
- پوشش درونی قلب یا دریچه‌های آن (اندوکاردیت)
- استخوان و مغز استخوان (استئومیلیت)
- پوشش درونیِ رگ‌های خونی، به‌خصوص اگر پیوند عروق داشته‌اید
آرتریت واکنشی
افرادی که سالمونلا داشته‌اند در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به آرتریت واکنشی هستند. آرتریت واکنشی همچنین معروف به سندرم رایترز[۱]، به طور معمول باعث عوارض زیر می‌شود:
- سوزش چشم
- ادرار دردناک
- مفاصل دردناک
اکثر افراد لازم نیست برای عفونت سالمونلا به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشند، چون ظرف چند روز خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این حال، در موارد مربوط به نوزادان، کودکان خردسالان و افراد مسن و یا دارای نقص ایمنی، در صورتی با پزشک تماس بگیرید که بیماری بیش از چند روز طول می‌کشد و با تب بالا یا مدفوع خونی همراه است، یا به نظر می‌رسد باعث دهیدراسیون شده باشد.
در این فاصله چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
برای جلوگیری از دهیدراسیون، آب بنوشید و یا تکه‌های یخ بمکید. برای جلوگیری از دهیدراسیون در کودکان، از محلول مایع خوراکی مانند پِدیالیت استفاده کنید، مگر اینکه پزشک توصیه نکرده باشد.
عفونت سالمونلا را می‌توان با آزمایش نمونه مدفوع شناسایی کرد. با این حال، اکثر افراد تا زمان رسیدن نتایج تست دیگر نشانه‌های بیماری را ندارند.
اگر پزشک مشکوک شود که شما دچار عفونت سالمونلا در جریان خون هستید، شاید پیشنهاد دهد یک نمونه از خون‌تان از لحاظ وجود باکتری آزمایش شود.
داروها
از آنجایی که عفونت سالمونلا می‌تواند آب‌زدا باشد، شیوه درمانی برروی جبران مایعات و الکترولیت‌ها تمرکز دارد. موارد شدید ممکن است به بستری در بیمارستان و تزریق مایعات به طور مستقیم بصورت داخل‌رویدی نیاز پیدا کند. علاوه بر این، پزشک شاید موارد زیر را توصیه کند:
- داروهای ضداسهال. داروهایی مانند لوپرامید (Imodium A-D) می‌توانند به تسکین گرفتگی کمک کنند، اما شاید اسهال همراه با عفونت سالمونلا را نیز طولانی‌تر کنند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها. اگر پزشک مشکوک شود که باکتری سالمونلا وارد جریان خون‌تان شده، و یا اگر دچار موردی شدید و یا دستگاه ایمنی ضعیف شده باشید، وی آنتی‌بیوتیک‌هایی برای کشتن باکتری تجویز خواهد کرد. آنتی‌بیوتیک‌ها در موارد بدون عارضه هیچ سودی ندارند. در واقع، آنتی‌بیوتیک‌ها ممکن است دوره حمل باکتری در بدن را طولانی‌تر کنند، دیگران را آلوده کنند و خطر عود بیماری را افزایش دهند.
حتی اگر برای عفونت سالمونلا به مراقبت‌های پزشکی احتیاج ندارید، می‌بایست مراقب دهیدراسیون به خاطر اسهال و استفراغ باشید. بزرگسالان باید آب بنوشند و تکه‌های یخ بمکند. برای کودکان، می‌توانید یک محلول مایع خوراکی مانند پِدیالیت استفاده کنید، مگر اینکه پزشک توصیه نکرده باشد.
اداره کشاورزی ایالات متحده یک طرح اقدام سالمونلا راه‌اندازی کرده که شامل به‌روزرسانی بازرسی دستگاه‌های سلاخی طیور و افزایش برنامه‌های نمونه‌گیری و تست برای مرغ و گوشت می‌شود. هدف این طرح در واقع کاهش تعداد موارد عفونت ناشی از سالمونلا در ایالات متحده است.
همچنین می‌توانید با اقدام‌های مراقبتی از گسترش باکتری به دیگران جلوگیری کنید. روش‌های پیشگیری به‌ویژه هنگامی اهمیت دارند که آماده‌سازی غذا یا مراقبت از نوزادان، افراد مسن و افراد با دستگاه ایمنی ضعیف انجام می‌شود. مطمئن شوید که غذا را به طور کامل طبخ می‌کنید و مواد غذایی را به‌سرعت در یخچال منجمد نگه می‌دارید.
دست‌هایتان را بشویید
شستن کامل دست‌ها می‌تواند از انتقال باکتری سالمونلا به دهان و یا به هر غذایی که آماده می‌کنید جلوگیری کند. دست‌هایتان را پس از کارهای زیر بشویید:
- استفاده از توالت
- تعویض پوشک نوزاد
- دستمالی کردن گوشت خام یا مرغ
- پاک کردن مدفوع حیوان خانگی
- لمس خزندگان یا پرندگان
جدا نگه داشتن مواد
برای جلوگیری از آلودگی متقابل:
- گوشت، مرغ و غذاهای دریایی خام را دور از غذاهای دیگر در یخچال و فریزر نگهداری کنید
- در صورت امکان، دو تخته بُرش در آشپزخانه داشته باشید؛ یکی برای گوشت خام و دیگری برای میوه‌ها و سبزیجات
- هرگز مواد غذایی پخته را در بشقابی که پس از صرف گوشت خام شسته نشده نگذارید
اجتناب از خوردن تخم‌مرغ خام
خمیر کلوچه، بستنی خانگی و مخلوط زرده تخم‌مرغ و شیر همگی حاوی تخم‌مرغ خام هستند. اگر مجبورید تخم‌مرغ خام مصرف کنید، مطمئن شوید که پاستوریزه هستند.
[۱] Reiter’s syndrome
