سندرم مرگ ناگهانی نوزاد[۱] (SIDS) به مرگ بی‌دلیلِ کودکی به ظاهر سالم می‌‌گویند که معمولا در هنگام خواب قبل از یک سالگی رخ می‌دهد. SIDS گاهی به نام “مرگ گهواره‌ای” نیز شناخته می‌شود، چون نوزادان اغلب در گهواره می‌میرند.
اگرچه علت SIDS ناشناخته مانده، اما به نظر می‌رسد با اختلالاتی در بخشی از مغز نوزاد که تنفس و برانگیختگی از خواب را مهار می‌کند در ارتباط باشد.
محققان امروزه برخی عوامل را کشف کرده‌اند که ممکن است نوزادان را در معرض خطر بیشتری قرار دهد. آنها همچنین برخی اقدامات را شناسایی کرده‌اند تا از کودک در برابر SIDS محافظت شود. شاید مهمترین اقدام قرار دادن کودک به پشت هنگام خواب باشد.
ترکیبی از عوامل محیطی و جسمانی خواب می‌تواند نوزاد را نسبت به SIDS آسیب‌پذیرتر کند. این عوامل ممکن است از کودکی به کودک دیگر متفاوت باشند.
عوامل جسمانی
عوامل جسمانی مرتبط با SIDS عبارتند از:
- اختلالات مغز. برخی از نوزادان همراه با مشکلاتی به دنیا می‌آیند که احتمال مرگ ناشی از SIDS را بیشتر می‌کنند. در بسیاری از این نوزادان، بخشی از مغز که تنفس و برانگیختگی از خواب را کنترل می‌کند بدرستی کار نمی‌کند.
- کم‌وزنی هنگام تولد. تولد نوزاد نارس یا چندقلو بودن موجب می‌شود که مغز نوزاد به طور کامل به بلوغ نرسد، در نتیجه کنترل کمتری بر فرآیندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب داشته باشد.
- عفونت تنفسی. بسیاری از نوزادان که به خاطر SIDS می‌میرند به‌تازگی دچار سرماخوردگی می‌شوند و به همین دلیل دچار مشکلات تنفسی می‌شوند.
عوامل محیطی خواب
اشیای موجود در گهواره نوزاد و موقعیت بدنش هنگام خواب با مشکلات جسمی ترکیب می‌شود تا خطر ابتلا به SIDS را افزایش دهد. مثال‌ها عبارتند از:
- خوابیدن روی شکم یا پهلو. نوزادانی که روی شکم یا پهلو گذاشته می‌شوند تا بخوابند، نسبت به نوزادانی که به پشت گذاشته می‌شوند با مشکلات تنفسی بیشتری روبرو می‌شوند.
- خوابیدن روی سطحی نرم. دمر خوابیدن برروی تشک کرکی یا پُفدار می‌تواند راه هوایی نوزاد را مسدود کند. پیچیدن پتو روی سر نوزاد نیز خطرناک است.
- خوابیدن در کنار پدر و مادر. اگرچه خطر SIDS در صورتی کاهش می‌یابد که نوزاد در همان اتاق پدر و مادر بخوابد، اما خطر در صورتی افزایش می‌یابد که نوزاد روی تخت آنها دراز بکشد، چون احتمال اختلال تنفس برروی سطوح نرم‌تر تاحدی وجود دارد.
اگرچه سندرم مرگ ناگهانی نوزاد می‌تواند سراغ هر نوزادی برود، ولی محققان عوامل احتمالی مختلفی را شناسایی کرده‌اند که خطر ابتلای نوزاد را افزایش می‌دهد، از جمله:
- جنسیت. پسران بیشتر احتمال دارد به خاطر SIDS بمیرند.
- سن. نوزادان در طول ماه‌های دوم و سوم زندگی بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
- نژاد. به دلایلی که هنوز به‌خوبی درک نشده، نوزادان سیاه، سرخپوست آمریکایی و یا اسکیمو بیشتر احتمال دارند به SIDS مبتلا شوند.
- سابقه خانوادگی. نوزادانی که خواهر و برادر و یا عموزاده/دایی‌زاده/خالی‌زاده/عمه‌زاده‌ای داشته‌اند که از SIDS فوت کرده‌اند در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به SIDS قرار دارند.
- دود دست‌دوم سیگار. نوزادانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند در معرض خطر بالاتری از SIDS قرار می‌گیرند.
- زودرس بودن. هر دو تولد زودهنگام و کم‌وزنی احتمال SIDS در کودک را افزایش می‌دهند.
عوامل خطر مادر
در دوران بارداری، خطر ابتلا به SIDS همچنین از مادر ناشی می‌شود به‌خصوص اگر در شرایط زیر باشد:
- جوانتر از ۲۰ سال
- سیگار بکشد
- مواد مخدر و الکل مصرف کند
- به اندازه کافی وظیفه والد را در دوران بارداری انجام ندهد
پس از آنکه نوزادی به خاطر SIDS فوت می‌کند، والدین می‌بایست حمایت عاطفی شوند. شاید به یک اندازه احساس گناه و اندوه احساس کنید و مجبور باشید به بازجویی‌های اجباری پلیس درباره علت مرگ تن دهید. شاید صحبت کردن با والدین دیگری که زندگی‌شان با SIDS روبرو بوده کمی تسلی‌بخش باشد.
پزشک می‌تواند یک گروه حمایتی در منطقه‌تان معرفی کند، و خودتان هم می‌توانید به چت‌روم‌های آنلاین درباره SIDS سر بزنید. صحبت با دوستی مورد اعتماد، مشاور یا عضو روحانیت نیز تاحدی مفید خواهد بود.
احساسات خود را به دیگران ابزار کنید
اگر برایتان امکان دارد، بگذارید دوستان و خانواده بدانند چه احساسی دارید. دیگران دوست دارند کمک کنند اما نمی‌دانند چطور باید به شما نزدیک شوند.
در مقام پدر و مادر کودک، لازم است تا جایی که امکان دارد با یکدیگر روراست باشید. از دست دادن کودک می‌تواند فشار وحشتناکی به پیوند ازدواج وارد کند. مشاوره شاید به برخی از زوج‌ها کمک کند احساسات خود را درک و بیان کنند.
به روند بهبودی وقت دهید
در نهایت، برای سوگواری وقت بگذارید. نگران نباشید اگر غیرمنتظره زیر گریه می‌زنید، اگر خوشگذرانی در تعطیلات و جشن‌ها برایتان دشوار می‌شود، و یا اگر بیشتر اوقات خسته و کوفته هستید.
هر چه باشد با مرگ عزیزی دست و پنجه نرم می‌کنید. بنابراین بهبودی کمی زمان می‌برد.
هیچ راه تضمین‌شده‌ای برای جلوگیری از SIDS وجود ندارد، اما می‌توانید با پیروی از راهنمایی‌های زیر به نوزاد کمک کنید خوابی امن‌تر داشته باشد:
- دمر خوابیدن. کودک‌تان را هنگام خواب روی کمرش بگذارید نه روی شکم یا پهلو. این کار زمانی لازم نیست که کودک بیدار است یا می‌تواند بدون کمک به هر دو طرف بغلتد.
تصور نکنید که دیگران کودک‌تان را در موقعیتی صحیح برای خوابیدن می‌گذارند؛ بنابراین چندین بار تأکید کنید. به پرستاران و پرسنل مراقبت از کودک توصیه کنید که نوزاد را برای آرام کردن روی موقعیت دمر نگذارند.
- خالی نگه داشتن گهواره تا جایی که امکان دارد. از تشکی سفت استفاده کنید و از قرار دادن نوزاد روی بالشتک ضخیم، کرکی مانند پوست بره یا لحاف کلفت پرهیز کنید. نگذارید هیچ بالش، اسباب بازی یا عروسک پف‌داری داخل گهواره بماند، چون هنگام فرورفتن صورت کودک در یکی از آنها تنفسش مختل شود.
- کودک را بیش از حد گرم نکنید. برای گرم نگه داشتن نوزاد، یک کیسه خواب و یا سایر لباس‌های خواب را امتحان کنید که به لایه‌های پوششی اضافی نیاز ندارند. اگر پتو روی نوزاد می‌کشید، بسیار سبک‌وزن باشد.
پتو را محکم در پایین تشک تا بزنید، آنقدر طول داشته باشد که فقط تا شانه کودک را بپوشاند. سپس نوزاد را در گهواره نزدیک پایه پایینی قرار دهید، و خیلی آزادانه با پتو بپوشانید. هرگز روی سر نوزاد چیزی نکشید.
- کودک باید تنها بخوابد. خواب کودک‌تان در همان اتاقی که خودتان هستید فکر خیلی عالی خواهد بود، اما تخت بزرگسالان برای نوزادان امن نیست. کودک لابه‌لای پتوها گیر می‌کند و بین تشک و قاب تخت یا در فضای بین تشک و دیوار خفه می‌شود.
کودک همچنین در صورتی خفه می‌شود که پدر و مادر به طور تصادفی بررویش غلت بخورند و جلوی بینی و دهان کودک را بگیرند.
- در صورت امکان شیر مادر به نوزاد دهید. شیردهی پستانی به مدت حداقل شش ماه از میزان خطر SIDS می‌کاهد.
- از مانیتورهای کودک و سایر دستگاه‌های تبلیغاتی که ادعا می‌کنند خطر ابتلا به SIDS را کاهش می‌دهند اجتناب کنید. آکادمی اطفال آمریکا بهره‌گیری از مانیتور و سایر دستگاه‌های مشابه را به دلیل ناکارآمدی و مسائل مربوط به ایمنی تأیید نمی‌کند.
- به نوزاد پستانک دهید. مکیدن پستانک در هنگام استراحت و خواب ممکن است خطر SIDS را کاهش دهد. البته یک اخطار – اگر در حال شیردهی هستید، صبر کنید نوزادتان به ۳ تا ۴ هفتگی برسد تا خودتان هم برای شروع روال شیردهی موثر آماده شوید و بعداً پستانک در دهانش بگذارید.
اگر کودک‌تان به پستانک علاقه‌ای ندارد، به‌زوز در دهانش نگذارید. یک روز دیگر دوباره امتحان کنید. اگر پستانک هنگام خواب از دهان کودک‌تان می‌افتد، دوباره سر جایش فرو نکنید.
[۱] Sudden infant death syndrome
