سرخچه، همچنین معروف به سرخک آلمانی و یا سرخک سه‌روزه، یک عفونت ویروسی مسری به شمار می‌رود که بارزترین ویژگی آن خارش پوستی قرمز و متمایز (بثورات) است.
سرخچه همان سرخک نیست، هر چند این دو بیماری از لحاظ بعضی ویژگی‌ها مانند بثورات قرمز‌رنگ مشترک هستند. با این حال، سرخچه از نوعی ویروس متفاوت با سرخک ناشی می‌شود، نه عفونی محسوب می‌شود و نه معمولا به اندازه سرخک شدت پیدا می‌کند.
واکسن سرخک-اوریون-سرخچه (MMR)، معمولا دو بار قبل از رسیدن به سن مدرسه به کودکان در ایالات متحده تزریق می‌شود تا بطور موثری از سرخچه پیشگیری کند. به لطف همین استفاده گسترده از واکسن، «مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری» یا (CDC) اعلام کرده که سرخچه در ایالات متحده ریشه‌کن شده است، اما به والدین هشدار می‌دهد که حتماً فرزندان خود را برای جلوگیری از پیدایش مجدد بیماری واکسینه کنند.
علائم و نشانه‌های سرخچه به‌ویژه در کودکان اغلب آنقدر خفیف است که به‌سختی توجه کسی را جلب می‌کنند. اگر علائم و نشانه‌ها واقعاً رخ بدهند، به طور کلی بین دو تا سه هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس ظاهر می‌شوند. به طور معمول حدود دو تا سه روز طول می‌کشند و عبارتند از:
- تب خفیف با درجه حرارت ۳۹ درجه یا پایین‌تر
- سردرد
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- چشم قرمز و ملتهب
- گره‌های لنفاوی بادکرده و تُرد در پایین جمجمه، پشت گردن و پشت گوش
- نوعی راش پوستی ظریف که روی صورت شروع می‌شود و به سرعت به تنه و سپس دستها و پاها گسترش می‌یابد و در نهایت با همین ترتیب برطرف می‌شود.
- درد مفاصل، به‌خصوص در زنان جوان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
چنانچه فکر می‌کنید شما یا فرزندتان دچار سرخچه شده‌اید و علائم ذکر شده در بالا را بروز می‌دهید؛ با پزشک تماس بگیرید.
اگر در فکر باردار شدن هستید، سابقه واکسیناسیون خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید واکسن MMR را دریافت کرد‌اید. اگر زنی باردار به‌خصوص در سه ماهه اول به سرخچه مبتلا شود، این ویروس می‌تواند به مرگ یا نقائصی هنگام تولد در جنین در حال رشد منجر شود. سرخچه در دوران بارداری شایع‌ترین علت ناشنوایی مادرزادی است. بنابراین زنان قبل از بارداری می‌بایست نسبت به سرخچه محافظت شوند.
اگر باردار باشید، به احتمال زیاد تحت غربالگری برای مصونیت نسبت به سرخچه قرار می‌گیرید. اما اگر هرگز این واکسن را دریافت نکرده‌اید و گمان می‌کنید که به سرخچه مبتلا شده‌اید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. آزمایش خون شاید تایید کند که شما در حال حاضر ایمن هستید و بعید است دچار سرخچه شوید.
علت سرخچه نوعی ویروس است که از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند و زمانی گسترش می‌یابد که فرد آلوده سرفه یا عطسه کند و یا از طریق تماس مستقیم با ترشحات تنفسی فرد آلوده مانند مخاط منتقل شود. همچنین می‌تواند از طریق جریان خون یک زن باردار به نوزاد متولدنشده‌اش سرایت کند. فرد مبتلا به سرخچه از ۱۰ روز قبل از شروع بثورات تا حدود یک یا دو هفته پس از بهبود آن می‌تواند بیماری را سرایت دهد. به عبارت دیگر، فرد آلوده می‌تواند بیماری را پیش از آنکه متوجه ابتلا شده باشد انتقال دهد.
سرخچه در ایالات متحده نادر است، چون بیشتر کودکان در سنین پایین در برابر این عفونت واکسن دریافت کرده‌اند. با این حال، موارد سرخچه عمدتا در بزرگسالانی رخ می‌دهد که خارج از کشور متولد شده‌اند و واکسینه نشده‌اند.
این بیماری هنوز در بسیاری از نقاط جهان شایع است. شیوع سرخچه در کشورهای دیگر مسئله‌ای محسوب می‌شود که باید قبل از رفتن به خارج از کشور، به‌خصوص اگر حامله باشید، مد نظر قرار دهید.
سرخچه نوعی عفونت خفیف است. اگر تا به حال به این بیماری مبتلا شده باشید، معمولا ایمنی دائمی کسب می‌کنید. برخی از زنان مبتلا به آرتریت، با سرخچه در انگشتان دست، مچ دست و زانو روبرو می‌شوند که به طور کلی حدود یک ماه طول می‌کشد. در موارد نادر، سرخچه می‌تواند باعث عفونت گوش (اوتیت مدیا) و یا التهاب مغز (انسفالیت) شود.
با این حال، اگر هنگام ابتلا به سرخچه باردار هستید، عواقب احتمالی برای کودک متولد‌نشده‌تان شاید شدید باشد. تا ۹۰ درصد از نوزادان متولد‌شده از مادرانی که در طول ۱۱ هفته اول بارداری سرخچه داشتند دچار سندرم سرخچه مادرزادی می‌شوند.
این عارضه می‌تواند چند مشکل ایجاد کند، از جمله:
- عقب‌ماندگی رشد
- آب‌مروارید
- ناشنوایی
- نقص مادرزادی قلب
- نقص در اندام‌های دیگر
- عقب‌ماندگی ذهنی
بیشترین خطر متوجه جنین در سه ماهه اول است، اما قرار گرفتن در معرض بیماری پس از دوران بارداری نیز خطرناک خواهد بود.
بثورات ناشی از سرخچه می‌تواند شبیه بثورات ویروسی دیگر به نظر برسد. بنابراین پزشکان معمولا سرخچه را با کمک تست‌های آزمایشگاهی تایید می‌کنند. در این روند شاید کشت ویروس و یا آزمایش خون انجام دهید تا حضور انواع مختلف آنتی‌بادی سرخچه در خون آشکار شود. این آنتی‌بادی‌ها نشان می‌دهند که آیا عفونت اخیر یا واکسن سرخچه در گذشته داشته‌اید.
هیچ شیوه درمانی نمی‌تواند مدت عفونت سرخچه را کوتاه‌تر کند و علائم آنقدر خفیف‌اند که درمان معمولا لازم نیست. با این حال، پزشکان اغلب جدایی از دیگران به‌خصوص زنان باردار را در طول دوره عفونی توصیه می‌کنند.
اگر هنگام حاملگی به سرخچه مبتلا شدید، در مورد خطرات بیماری برای نوزاد، با پزشک صحبت کنید. اگر مایل به ادامه حاملگی باشید، شاید آنتی‌بادی به نام گلوبولین بیش‌ایمنی[۱] دریافت می‌کنید که با عفونت مبارزه و آن را دفع می‌کند؛ یعنی می‌تواند علائم را کاهش دهد اما این احتمال به قوت خود باقی می‌ماند که کودک‌تان دچار سندرم سرخچه مادرزادی شود.
چگونگی پشتیبانی از نوزاد مبتلا به سندرم سرخچه مادرزادی بستگی به میزان مشکلات نوزاد دارد. کودکانی که با عوارض متعددی رویارو می‌شوند شاید به درمان زودهنگام از سوی تیم متخصصان پزشکی نیاز داشته باشند.
در موارد نادر زمانی که کودک یا بزرگسالی به سرخچه آلوده می‌شود، اقدامات ساده‌ی خودمراقبتی زیر ضروری می‌شود:
- در صورت لزوم در بستر استراحت کنید.
- برای از بین بردن ناراحتی ناشی از تب و درد، استامینوفن (تیلنول، غیره) مصرف کنید.
- اگر دوستان، خانواده و همکاران‌تان به‌خصوص زنان باردار در معرض بیماری قرار دارند حتماً درباره خبر ابتلای خود به آنها هشدار دهید.
- از افراد مبتلا به ناراحتی‌هایی که باعث ضعف و یا سرکوب دستگاه ایمنی بدن شده دوری کنید.
- به مسئول مدرسه یا مرکز مراقبت از کودکان خبر دهید که فرزندتان سرخچه دارد.
واکسن سرخچه معمولا به صورت تلقیحِ ترکیبی سرخک-اوریون-سرخچه تزریق می‌شود که حاوی امن‌ترین و موثر‌ترین شکل هر واکسن می‌باشد. پزشکان توصیه می کنند که کودکان بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی و دوباره بین ۴ تا ۶ سال یعنی قبل از ورود به مدرسه، واکسن MMR دریافت کنند. تزریق واکسن بطور ویژه برای دختران واجب است تا از سرخچه در طول بارداری‌های آینده پیشگیری شود.
نوزادان معمولا برای شش تا هشت ماه پس از تولد به دلیل ایمنی مادرزادی در برابر سرخچه محافظت می‌شوند. اگر کودکی قبل از ۱۲ ماهگی نیاز به حفاظت از سرخچه داشته باشد، مثلاً برای سفر خارجی، واکسن کمی زودتر در اوایل ۶ ماهگی داده می‌شود. اما کودکانی که زودهنگام واکسن می‌زنند باز هم باید در سنین بالاتر واکسینه شوند.
آیا شما به واکسن MMR نیاز دارید؟
در شرایط زیر، به تزریق واکسن نیازی ندارید:
- پس از ۱۲ ماهگی، دو دوز از واکسن MMR داشته‌اید و یا یک دوز واکسن MMR به اضافه یک دوز ثانویه از واکسن سرخک
- آزمایش خونی انجام داده‌اید که نشانگر مصونیت به سرخک، اوریون و سرخچه است
- مردی هستید که قبل از سال ۱۹۵۷ به دنیا آمده است
- زنی هستید که قبل از سال ۱۹۵۷ به دنیا آمده و قصد ندارد فرزند بیشتری داشته باشد، در گذشته واکسن سرخچه تزریق کرده و یا تست مثبت برای ایمنی سرخچه داشته است
چنانچه معیارهای ذکر شده در بالا را دارید، می‌بایست واکسن بزنید، همینطور معیارهای زیر:
- زن غیرباردار در سن باروری هستید
- به دانشگاه، مدرسه تجارت و یا مدرسه عالی می‌روید
- در بیمارستان، مرکز درمانی، مرکز مراقبت از کودکان و یا مدرسه کار می‌کنید
- قصد دارید به سفر خارج از کشور و یا سفر دریایی بروید
واکسن برای شرایط زیر توصیه نمی‌شود:
- زنان باردار و یا زنانی که در چهار هفته آینده قصد باردار شدن دارند
- افرادی که واکنش آلرژیکِ مرگبار نسبت به ژلاتین، آنتی‌بیوتیک نئومایسین و یا دوز قبلی واکسن MMR داشته‌اند.
اگر سرطان، اختلال خون و یا بیماری‌های دیگری دارید، یا دارویی مصرف می‌کنید که بر دستگاه ایمنی بدن تاثیر می‌گذارد، قبل از دریافت واکسن MMR به پزشک اطلاع دهید.
عوارض جانبی واکسن
اکثر افراد با هیچ عوارض جانبی از واکسن روبرو نمی‌شوند. حدود ۱۵ درصد از افراد دچار تب بین ۷ تا ۱۲ روز بعد از واکسیناسیون می‌شوند و حدود ۵ درصد از افراد دچار بثورات خفیف می‌شوند. برخی از نوجوانان و زنان بزرگسال پس از دریافت واکسن، به طور موقت با درد و یا سفتی مفاصل روبرو می‌شوند. کمتر از یک در میلیون دوز باعث واکنشهای حساسیتی شدید می‌شود.
در سال‌های اخیر، همانطور که تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم بدون توضیح روشنی افزایش یافته، نگرانی فراگیر در مورد ارتباط احتمالی بین واکسن MMR و اوتیسم مطرح شده است. با این حال، گزارش جامع از سوی آکادمی اطفال آمریکا، موسسه پزشکی، و مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) نتیجه گرفتند که هیچ ارتباط علمی ثابت‌شده‌ای بین واکسنMMR و اوتیسم وجود ندارد. علاوه بر این، هیچ مزیت علمی برای جداسازی واکسن‌ها وجود دارد. این سازمان‌ها خاطرنشان می‌کنند که اوتیسم اغلب در کودکان نوپا بین سنین ۱۸ تا ۳۰ ماه شناسایی می‌شود؛ یعنی اتفاقاً در همان زمانی که اولین واکسنMMR را دریافت می‌کنند. اما این مصادفت زمانی نباید با رابطه علت و معلولی اشتباه گرفته شود.
[۱] hyperimmune globulin
