اختلال پُرخوری افراطی یک اختلال جدی در مصرف خوراکی‌هاست که در آن فرد بیمار بطور مکرر مقدار زیادی مواد غذایی می‌خورد. تقریبا همه در برخی مناسبت‌ها پرخوری میکنند، مثلاً نصف و یا یک‌سوم کل یک وعده غذایی در تعطیلات را می‌خورند. اما بعضی افراد از مرز خوردن بیش از حد می‌گذرند و به اختلال پُرخوری افراطی می‌رسند که کم‌کم به رفتاری منظم و مخفیانه تبدیل می‌شود.
وقتی به اختلال پُرخوری افراطی دچار شوید، عمیقاً در مورد چنین اشتهای حریصانه‌ای خجالت‌زده می‌شوید و عهد می‌بندید که رفتارتان را ترک خواهید کرد. اما میلی اجباری در خود حس می‌کنید که در برابر پُرخوری افراطی هیچ مقاومتی نمی‌کند. اگر مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی شده باشید، درمان‌های زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد.
شاید هیچ علائم یا نشانه‌های فیزیکی آشکاری هنگام پُرخوری افراطی نشان ندهید. شاید اضافه‌وزن یا چاقی مفرط داشته باشید، یا ممکن است وزنی طبیعی داشته باشید. در هر حال، به احتمال زیاد علائم متعدد رفتاری و عاطفی زیر را نشان خواهید داد:
- خوردن مواد غذایی به مقدار زیاد و غیرعادی
- خوردن حتی زمانی که کاملاً سیر هستید
- تند غذا خوردن در طول پُرخوری‌های افراطی
- خوردن تا زمانی که بطرزی ناراحت‌کننده سیر می‌شوید
- غالبا تنها غذا می خورید
- این احساس که چنین رفتار غذا خوردن مهارشدنی نیست
- احساس افسردگی، انزجار، شرمندگی، گناه و یا ناراحتی در مورد نحوه غذا خوردن
- افسردگی و اضطراب
- احساس انزوا و مشکل صحبت کردن درباره احساسات
- رژیم غذایی مکرر که وزنی در آن کم نمی‌شود
- کاهش و افزایش وزن بطور مرتب و تکراری، اصطلاحاً به آن رژیم غذایی “یو‌یو” می‌گویند
پس از پرخوری مفرط، به سراغ رژیم غذایی و یا خوردن وعده‌های غذایی عادی می‌روید. اما محدود کردن غذاها دوباره به پُرخوری افراطی منجر می‌شود و این دور باطل همچنان ادامه می‌یابد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
اگر هر گونه نشانه‌ای از اختلال پُرخوری افراطی دارید، در اسرع وقت درخواست کمک‌های پزشکی کنید. اختلال پُرخوری افراطی معمولا خودبه‌خود بهبود نمی‌یابد و اگر درمان نشود وخیم‌تر می‌شود.
با پزشک مراقبت‌های اولیه خود و یا ارائه‌دهنده خدمات سلامت روان در مورد علائم و احساسات ناشی از پُرخوری افراطی صحبت کنید. اگر تمایلی به پیگیری شیوه‌های درمانی ندارید، با کسی که اعتماد دارید درباره وضعیت بیماری خود گفتگو کنید. دوستان، عزیزان، معلمان و یا رهبران دینی می‌توانند به شما کمک کنند که اولین گام‌های لازم برای رسیدن به درمان موفقت‌آمیز اختلال پُرخوری را بردارید.
کمک به عزیزی که علائم بیماری دارد
یک فرد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی به متخصص رفتارهای پنهانی تبدیل می‌شود و هرگز اجازه نمی‌دهد کسی به مشکلش پی ببرد. اگر دوست عزیزی دارید که گمان می‌کنید نشانه‌های اختلال پُرخوری افراطی دارد، بحثی آزاد و صادقانه در مورد نگرانی‌های خود با وی داشته باشید. از این راه می‌توانید او را تشویق و حمایت کنید و یک پزشک واجد شرایط ارائه‌دهنده خدمات سلامت روان را برای گذاشتن قرار ملاقات معرفی کنید، حتی می‌توانید پیشنهاد دهید که وی را در تمام مراحل همراهی خواهید کرد.
علل اختلال پُرخوری افراطی ناشناخته است. اما
عواملی که خطر ابتلا به اختلال پُرخوری افراطی را افزایش می‌دهند عبارتند از:
- سابقه خانوادگی و عوامل زیستی. اگر والدین یا خواهر و برادرتان تا به حال اختلال غذا خوردن داشته باشند، شما نیز به احتمال بیشتری دچار اختلال غذا خوردن می‌شوید. بعضی افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی ممکن است ژنهای ارثی داشته باشند که آنها را بیشتر مستعد ابتلا به این اختلال می‌کند، یا مواد شیمیایی مغزشان تغییر می‌کند.
- مسائل روانی. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پُرخوری دچار اضافه‌وزن می‌شوند و به شدت نسبت به ظاهرشان حساسیت بدی پیدا میکنند. وقتی به اختلال پُرخوری افراطی مبتلا می‌شوید بطور تکانشی عمل می‌کنید و قادر به کنترل رفتارتان نیستید. شاید سابقه افسردگی و یا مصرف مواد مخدر داشته باشید. همچنین شاید برای مقابله با استرس، نگرانی، خشم، غم و اندوه و خستگی مشکل داشته باشد.
- رژیم غذایی. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی، سابقه رژیم غذایی دارند و برخی از آنها حتی در دوران کودکی رژیم غذایی شدید می‌گرفته‌اند.
- سن. اگرچه افراد در هر سنی دچار اختلال پُرخوری افراطی می‌شوند، ولی اغلب در اواخر نوجوانی یا اوایل ۲۰سالگی آغاز می‌شود.
ممکن است با مشکلات روانی و جسمی مربوط به پُرخوری افراطی نیز روبرو شوید. برخی از این عوارض ناشی از اضافه وزن به خاطر مصرف مکرر غذا می‌باشد. سایر عوارض به دلیل عادات غذایی ناسالم و به دنبال رژیم غذایی سخت‌گیرانه رخ می‌دهد. علاوه بر این، مواد غذایی مصرف شده در طول یک وعده پُرخوری افراطی اغلب دارای میزان بالای چربی و پروتئین و سایر مواد مغذی می‌باشد که در نهایت به مشکلات سلامتی منجر خواهد شد.
عوارضی ناشی از پُرخوری افراطی عبارتند از:
- افسردگی
- افکار خودکشی
- بی‌خوابی
- چاقی مفرط
- فشار خون بالا
- دیابت نوع ۲
- کلسترول بالا
- بیماریهای کیسه صفرا و دیگر مشکلات گوارشی
- بیماریهای قلبی
- برخی از انواع سرطان
- درد مفاصل
- درد عضلانی
- سردرد
- مشکلات قاعدگی
درمان اختلال پُرخوری افراطی شاید نیازمند رویکرد تیمی باشد که طیفی از ارائه‌دهندگان خدمات پزشکی، روان درمانگرها و متخصصین تغذیه باتجربه در زمینه اختلالات غذاخوردن را دربرمی‌گیرد.
چه کارهایی می‌توانید انجام دهید
- از علائمی که بروز می‌دهید یادداشت‌برداری کنید، از جمله هر گونه نشانه بیماری ظاهراً نامربوط به هدف مراجعه به پزشک.
- اطلاعات شخصی کلیدی را فهرست کنید، از جمله هر گونه استرس عمده و یا تغییرات اخیر زندگی.
- فهرستی از تمام داروهای درمانی تهیه کنید، از جمله مقدار دوز هر دارویی که مصرف می‌کنید. فراموش نکنید باید هر ویتامین یا مکملی که مصرف می‌کنید را نیز بنویسید.
پُرخوری افراطی به جوع (نوع دیگری از اختلال غذا خوردن) شباهت دارد. با این حال، افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی از مصرف کالری اضافی پرهیز نمی‌کنند. به همین دلیل بسیاری از افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی اضافه‌وزن دارند.
برای تشخیص اختلال غذا خوردن، پزشک موارد زیر را توصیه خواهد کرد:
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون و ادرار
- ارزیابی روانی شامل گفتگو درباره عادات غذا خوردن
پزشک ممکن است از شما بخواهد آزمایشهای دیگری برای بررسی پیامدهای بهداشتی اختلال پُرخوری افراطی مانند مشکلات قلبی و یا بیماریهای کیسه‌صفرا انجام دهید.
معیارهای تشخیص
پزشک مشخص خواهد کرد که آیا دارای معیارهای اختلال غذا خوردن هستید یا خیر. برای اینکه مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی تشخیص داده شوید باید معیارهای موجود در فهرست «کتابچه تشخیصی و آماری اختلالات روانی[۱]» چاپ انجمن روانپزشکی آمریکا را داشته باشید.
- اپیزودهای عودکننده پُرخوری افراطی از جمله خوردن مقدار زیاد و غیرطبیعی غذا و احساس عدم‌کنترل بر خوردن
- پُرخوری افراطی که حداقل با یکی از این سه عوامل مرتبط باشد: تندغذا خوردن، خوردن تا جایی که بطرزی ناراحت‌کننده سیر می‌شوید، خوردن مقادیر زیادی غذا وقتی گرسنه نیستید، تنهایی غذا خوردن به خاطر خجالت‌زدگی و یا احساس انزجار، افسردگی یا گناه بعد از غذا خوردن.
- نگرانی در مورد پُرخوری افراطی که دچار شده‌اید
- پُرخوری افراطی حداقل دو بار در هفته و به مدت حداقل شش ماه
- پُرخوری افراطی که به تخلیه دستگاه گوارش مانند استفراغ ارادی مرتبط نیست
اهداف درمان اختلال پُرخوری افراطی، کاهش خوردن وعده‌های غذایی سنگین، بهبود شادمانی عاطفی و در صورت لزوم کاهش وزن می‌باشد. از آنجایی که پُرخوری افراطی با شرم، تصور نفرت‌انگیز از نفس و سایر احساسات منفی توأم می‌شود، درمان باید به حل این موارد و دیگر مسائل روانی بپردازد. با کمک گرفتن برای درمان پُرخوری افراطی، یاد می‌گیرید چطور به درستی وزن کم کنید و بیماری را دور نگه دارید.
چهار نوع اصلی از شیوه‌های درمانی برای اختلال پُرخوری افراطی وجود دارد.
روان‌درمانی
روان‌درمانی چه بصورت جلسات فردی یا گروهی به شما آموزش خواهد داد چگونه عادات ناسالم را با عادات سالم عوض کنید تا تعداد وعده‌های پرخوری افراطی را کاهش دهید. نمونه‌هایی از روان‌درمانی عبارتند از:
- رفتاردرمانی شناختی (CBT): این شیوه کمک می‌کند بهتر با مسائلی روبرو شوید که باعث وقوع پُرخوری افراطی می‌شود، مانند احساسات منفی در مورد بدن و یا خلق‌و‌خوی افسرده. همچنین شاید کمک کند کنترل بیشتری بر رفتار خود داشته باشید. اگر دچار اضافه‌وزن هستید، برای کاهش وزن به مشاوره علاوه بر CBT نیاز خواهید داشت.
- روان‌درمانی بین‌فردی. روان‌درمانی بین‌فردی به روابط فعلی با افراد دیگر می‌پردازد. هدف این است که مهارتهای بین‌فردی و چگونگی برقراری ارتباط با دیگران بهبود یابد. این شیوه به کاهش نوعی پُرخوری افراطی کمک می‌کند که از روابط ضعیف و مهارتهای ارتباطی ناسالم ناشی می‌شود.
- رفتاردرمانی دیالکتیکی (مناظره‌ای). این شکل از درمان به یادگیری مهارتهای رفتاری برای تحمل استرس، تنظیم احساسات و بهبود روابط با دیگران کمک می‌کند تا در نهایت میل به خوردن افراطی کاهش یابد.
داروها
هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال پُرخوری افراطی طراحی نشده است. اما انواع مختلفی از داروها به‌ویژه در ترکیب با روان‌درمانی ممکن است به کاهش علائم کمک کند. نمونه‌ها عبارتند از:
- داروهای ضدافسردگی. داروهای ضدافسردگی همچنین معروف به مهار‌کننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین[۲] و داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای (TCAS) مفید هستند. هنوز مشخص نیست این مواد چگونه بیماری پُرخوری افراطی را کاهش می‌دهند، اما ممکن است به خاطر تاثیر آنها بر مواد شیمیایی خاص مغز مرتبط با خلق و خوی باشد.
- توپیرامات ضدتشنج (توپوماکس). توپیرامات به طور معمول برای کنترل تشنج مصرف می‌شود، ولی برای کاهش حملات پُرخوری افراطی نیز تجویز شده است. با این حال، عوارض جانبی جدی ایجاد می‌کند، بنابراین در مورد خطرات ناشی از آن با پزشک صحبت کنید.
برنامه رفتاری کاهش وزن
اکثر افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی سابقه‌ای طولانی از تلاش‌های شکست‌خورده برای کاهش وزن خود دارند. با این حال، برنامه‌های کاهش وزن تنها زمانی توصیه می‌شود که اختلال پُرخوری افراطی درمان شده باشد، زیرا رژیم غذایی به‌شدت کم‌کالری منجر به وعده‌های پُرخوری افراطی می‌شود.
برنامه‌های کاهش وزن در صورت لزوم تحت نظارت پزشکی انجام می‌شود تا از برآورده شدن احتیاجات غذایی اطمینان حاصل شود. برنامه‌های کاهش وزن که محرک‌های پرخوری را برطرف میکنند به‌خصوص زمانی مفیدند که در حال انجام رفتاردرمانی شناختی نیز باشید.
راهبردهای خودیاری
برخی از افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی به کتاب‌های خودیاری، فیلم‌ها، برنامه‌های اینترنت و یا گروه‌های حمایتی موثر روی می‌آورند. برخی از برنامه‌های اختلال غذاخوردن چند کتابچه خودیاری ارائه می‌دهند که می‌توانید به‌تنهایی و یا با هدایت کارشناسان بهداشت روانی استفاده کنید. با این حال، هنوز هم ممکن است به درمان حرفه‌ای با روان‌درمانی و یا مصرف داروها نیاز داشته باشید.
به طور معمول، درمان اختلال پُرخوری افراطی بدون راهنمایی دیگران موثر نیست. اما علاوه بر کمک‌های حرفه‌ای می‌توانید این مراحل مراقبت از خود را برای تقویت برنامه درمانی طی کنید:
- به شیوه درمانی خود پایبند باشید. هرگز در جلسات درمانی غیبت نکنید. اگر یک برنامه غذایی خاص دارید، تمام تلاش خود را برای پیروی از آن به کار بگیرید و هرگز اجازه ندهید موانع باعث انحراف تلاش‌هایتان شود.
- اجتناب از رژیم لاغری. تلاش برای پیروی از رژیم غذایی خاص باعث تحریک شدیدتر پُرخوری افراطی می‌شود و در نهایت به دور باطلی تبدیل می‌شود که دیگر شکستنش آسان نیست. با پزشک در مورد راهبردهای مدیریت وزن مناسب خود صحبت کنید. به هیچ وجه شروع به گرفتن رژیم غذایی نکنید مگر آن که برای درمان اختلال غذاخوردن توصیه شده باشد و تحت نظارت پزشک باشد.
- صبحانه بخورید. خیلی از افراد مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی صبحانه نمی‌خورند. اما اگر صبحانه میل کنید، شاید کمتر مجبور به خوردن وعده‌های غذایی با کالری بالاتر در طول روز شوید.
- مواد غذایی انبار نکنید. کمتر از زمانهای عادی درخانه غذا نگهداری کنید. اینطوری شاید مجبور شوید بارها به فروشگاه مواد غذایی بروید، اما درعوض به وسوسه پرخوری دچار نخواهید شد.
- مواد مغذی مناسب مصرف کنید. بیش از حد خوردن مواد غذایی اصلاً به این معنا نیست که تمام مواد مواد مغذی ضروری به بدنتان می‌رسد. با پزشک خود در مورد مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی صحبت کنید.
- در ارتباط بمانید. هرگز خود را از مراقبت اعضای خانواده و دوستانی که سلامتی شما را می‌خواهند دور نکنید.
- فعال باشید. از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید چه نوع فعالیت بدنی مناسب شماست، به خصوص اگر مشکلات بهداشتی مربوط به اضافه وزن دارید.
برخی از شیوه‌های درمانی مکمل و جایگزین زیر ممکن است مفید باشند:
- ماساژ و لمس‌درمانی ممکن است به کاهش اضطراب ناشی از اختلالات غذا خوردن کمک کند.
- درمان ذهن-بدن، مانند مدیتیشن، یوگا، بیوفیدبک و هیپنوتیزم نوعی حس آگاهی و تمرکز حواس ایجاد میکنند که باعث می‌شود توجه بیشتری به نشانه‌های گرسنگی و سیری داشته باشید، و همچنین به آرامش برسید.
- طب سوزنی، اگرچه هنوز از لحاظ علمی ثابت نشده ولی در مطالعات مربوط به اضطراب و افسردگی نویدبخش بوده است.
خطرات ناشی از داروهای گیاهی و مکمل‌های غذایی
مکمل‌های غذایی و محصولات گیاهی که برای سرکوب اشتها و یا کمک به کاهش وزن طراحی می‌شوند، افراد مبتلا به اختلالات غذاخوردن را دچار سوءمصرف میکنند. مکمل‌ها و گیاهان دارویی برای کاهش وزن می‌توانند عوارض جانبی جدی داشته باشند و بطرز خطرناکی با سایر داروها تداخل ایجاد کنند. در صورت استفاده از مکمل‌های غذایی یا گیاهی، حتماًٌ با پزشک صحبت کنید.
زندگی همراه با اختلال غذا خوردن به این دلیل مشکل‌ساز می‌شود که باید به صورت روزانه با مواد غذایی روبرو شوید. در اینجا چند توصیه برای کمک به مقابله با بیماری ارائه می‌شود:
- اینقدر به خودتان سخت نگیرید. هرگز اسیر انتفاد از نفس نشوید
- موقعیت‌هایی را شناسایی کنید که به رفتار مخرب پرخوری منجر می‌شود تا از این طریق بتوانید راهی برای مقابله با آن پیدا کنید.
- به دنبال افراد مثبت‌نگری باشید که می‌توانند در مسیر افزایش عزت‌نفس برایتان سرمشق باشند.
- سعی کنید فرد معتمدی را برای صحبت درباره احوالات خود پیدا کنید. در کنار یکدیگر شاید فکرهای خوبی به ذهنتان خطور کند.
- سعی کنید شریکی در زندگی خود پیدا کنید، یعنی کسی که بتواند حمایت کند نه اینکه باعث پرخوری شدیدتر شود.
- راه‌های سالمی برای پرورش خود پیدا کنید؛ یعنی بعضی کارها را فقط به قصد تفریح یا استراحت انجام دهید، مانند یوگا و یا پیاده‌روی ساده.
- رویدادهای مربوط به رفتارها و احساسات خود را بنویسید. این گزارش‌های کتبی باعث آگاهی بیشتر نسبت به احساسات و اعمال و در‌هم‌تنیدگی آنها می‌شود.
حمایت دیگران
اگر مبتلا به اختلال پُرخوری افراطی شده‌اید، شما و اعضای خانواده‌تان شاید گروه‌های حمایتی را برای تشویق، امیدبخشی و مشاوره موثر ترجیح دهید. اعضای گروه حمایتی واقعا احوال شما را درک میکنند چون خودشان هم دچار چنین وضعیتی بوده‌اند. از پزشک بپرسید چه گروه‌های مشابهی را در منطقه زندگی‌تان می‌شناسد.
اگر کسی را می‌شناسید که مشکل پُرخوری افراطی دارد، او را به سمت رفتار سالم و درمان حرفه‌ای هدایت کنید قبل از این وضعیت وخیم‌تر شود. به روشهای زیر می‌توانید کمک کنید:
- پرورش و تقویت تصور بدنی سالم در ذهن کودکان بدون توجه به اینکه اندامشان چقدر بزرگ است و یا به چه شکلی است.
- صحبت با پزشک متخصص اطفال. متخصصان اطفال در مقامی هستند که می‌توانند شاخص‌های اولیه اختلال غذا خوردن را شناسایی کنند و از پیشروی بیشتر بیماری جلوگیری کنند.
[۱] Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM)
[۲] selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)
