تعریف

به التهاب کیسه صفرا کله‌سیستیت می‌گویند. کیسه صفرا اندام کوچک گلابی‌شکل در سمت راست شکم و زیر کبد قرار دارد. کیسه صفرا محتوی ترکیبات شیمیایی مختلفی است که به فرآیند هضم غذا، خصوصأ مواد چربی کمک می کند. محتویات کیسه صفرا، از طریق مجرای صفراوی به فضای داخلی روده کوچک ترشح می‌شود.

در اغلب موارد، سنگ کیسه صفرا زمانی باعث بروز کله سیستیت می‌شود که جلوی لوله منتهی به کیسه صفرا را می‌گیرد. این مساله به تجمع صفرا و در نتیجه التهاب منجر می‌شود. علل دیگر کله‌سیستیت شامل مشکلات مجاری صفراوی و تومور است.

اگر کله‌سیستیت درمان نشود، به عوارض جدی و مرگبار مانند پارگی کیسه صفرا منجر خواهد شد. شیوه درمان برای کله‌سیستیت اغلب شامل برداشتن کیسه صفرا می‌شود.

علایم

علایم و نشانه‌های احتمالی کله‌سیستیت عبارتند از:

• درد شدید در سمت راست و بالای شکم
• دردی که از شانه راست و یا کمر بیرون می‌زند
• حساسیت عضلات در شکم هنگامی که لمس می‌شود
• تهوع
• استفراغ
• تب

علایم و نشانه‌های کله‌سیستیت اغلب بعد از غذا به خصوص وعده غذایی حجیم و یا چرب رخ می‌دهد.

التهاب کیسه صفرا و درد شکم

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید

چنانچه علایم و نشانه‌های بیماری را دارید، با دکتر وقت ملاقات بگذارید. برای درد شکمی آنقدر شدید که نتوانید راحت بنشیند، از کسی بخواهید شما را به مرکز اورژانس ببرد.

کله سیستیت زمانی رخ می‌دهد کیسه صفرا ملتهب می‌شود. التهاب کیسه صفرا از موارد زیر ناشی می‌شود:

سنگ کیسه‌صفرا: کله‌سیستیت اغلب به دلیل ذرات سختی بروز می‌کند که به خاطر عدم تعادل در موادی مانند کلسترول و نمک در سنگ کیسه صفرا بوجود می‌آیند. سنگهای صفراوی می‌توانند مجرای سیستیک (لوله‌ای که از طریق آن جریان صفرا از کیسه بیرون می‌رود) را مسدود کنند و باعث شوند صفرا دچار تجمع و التهاب شود.

تومور: تومور ممکن است از تخلیه درست صفرا از کیسه صفرا جلوگیری کند، باعث تجمع صفرا شود و در نهایت به کله سیستیت منجر شود.

انسداد مجرای صفراوی: پیچ‌خوردگی و یا زخم‌شدگی مجاری صفراوی می‌تواند موجب انسدادی شود که موجب کله سیستیت خواهد شد.

داشتن سنگ کیسه صفرا عامل خطر اصلی برای بروز کله سیستیت است.

کله سیستیت ممکن است به برخی عوارض جدی منجر شود:

عفونت در کیسه صفرا: اگر صفرا در کیسه صفرا انباشت شود و کله سیستیت بوجود آورد، شاید در صفرا عفونت ایجاد شود.

نکروز یا مرگ بافت کیسه صفرا: کله سیستیت درمان‌نشده باعث مرگ بافت کیسه صفرا می‌شود، که همین به نوبه خود می‌تواند منجر به پارگی یا ترکیدگی کیسه صفرا شود.

کیسه صفرای پاره: پارگی در کیسه صفرا ممکن است از بزرگ‌شدگی کیسه صفرا یا عفونت ناشی شود.

چنانچه علایم و نشانه‌های بیماری را دارید، با دکتر وقت ملاقات بگذارید. اگر دکتر مشکوک شود که کله‌سیستیت دارید، شاید دکتر متخصص دستگاه گوارش (گوارش) را معرفی کند و بستری در بیمارستان را تجویز کند.

در اینجا برخی اطلاعات مفید ارائه می‌شود تا برای قرار ملاقات با دکتر آماده شوید.

کارهایی که می‌توانید انجام دهید

از محدودیت‌های پیش از ملاقات با دکتر آگاهی داشته باشید. هنگامی که با دکتر قرار ملاقات می‌گذارید، حتماً پرس‌و‌جو کنید که چه کارهایی را باید از قبل انجام دهید، مانند محدود کردن رژیم غذایی.

نشانه‌های بیماری را یادداشت کنید، از جمله هر گونه مواردی که به نظر می‌رسد به علتِ ملاقات پزشکی مربوط نباشد.

اطلاعات شخصی کلیدی را یادداشت کنید، از جمله استرس عمده یا تغییر اخیر در زندگی.

داروهایتان را فهرست کنید، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید.

در صورت امکان، یکی از اعضای خانواده یا دوست را به همراه خودتان به مطب ببرید. کسی که همراهی‌تان می‌کند شاید در به خاطر آوردن اطلاعات به شما کمک کند.

برای کله سیستیت، برخی از سوالات اساسی که باید از دکتر بپرسید عبارتند از:

• علت احتمالی علائم شکمی که دارم چیست؟
• سایر علل احتمالی بروز این علائم چیست؟
• چه آزمون‌هایی نیاز دارم؟
• آیا به عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا نیاز دارم؟
• تا چند وقت دیگر به جراحی نیاز خواهم داشت؟
• خطرات ناشی از عمل جراحی چیست؟
• چه مدت طول می‌کشد تا از عمل جراحی کیسه صفرا بهبود پیدا کنم؟
• آیا گزینه‌های درمانی دیگری برای کله سیستیت وجود دارد؟
• آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
• آیا بروشور یا مطالب چاپی دیگری وجود دارد که برای مطالعه با خودم ببرم؟ چه وب‌سایت‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟

چنانچه سوالات دیگری در ذهن دارید، به هیچ وجه معطل نکنید.

چه انتظاراتی باید از پزشک داشته باشید

دکتر به احتمال زیاد تعدادی از سوالات زیر را خواهد پرسید:

• علائم بیماری چه زمانی آغاز شد؟
• آیا دردی مشابه این در گذشته داشته‌اید؟
• آیا نشانه‌های بیماری مداوم بوده‌اند یا گاه‌به‌گاه؟
• علائم چقدر شدید هستند؟
• آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را بهبود می‌دهند؟ نام ببرید
• آیا مواردی وجود دارد که به نظر می‌رسد علائم بیماری را وخیم‌تر می‌کنند؟ نام ببرید

آزمایش‌های لازم برای تشخیص کله سیستیت عبارتند از:

آزمایش‌های خون: دکتر ممکن است آزمایش خون را برای بررسی علائم عفونت و یا نشانه‌ای از مشکلات کیسه صفرا تجویز کند.

آزمایش‌های تصویربرداری: آزمایشات تصویربرداری مانند سونوگرافی شکمی یا توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن برای ایجاد تصاویر کیسه صفرا انجام می‌شوند تا نشانه‌ای از کله سیستیت را آشکار کنند.

نوعی اسکن که جنبش صفرا را در بدن نشان می‌دهد: اسکن از اسید ایمینودیاستیک کبدی صفراوی (HIDA) می‌تواند آهنگ تولید و جریان صفرا از کبد به روده کوچک و انسداد احتمالی را نشان دهد. اسکن HIDA شامل تزریق ماده رادیواکتیو به بدن است که به سلول‌های تولیدکننده صفراوی متصل می‌شود تا بتوان مسیر حرکت آن از مجاری صفراوی را ردیابی کرد.

درمان کله سیستیت معمولا شامل بستری در بیمارستان برای ایجاد ثبات در التهاب کیسه صفرا و جراحی احتمالی است.

تشخیص بیماری کله سیستیت

بستری در بیمارستان

اگر مبتلا به کله سیستیت تشخیص داده شوید، به احتمال زیاد در بیمارستان بستری خواهید شد. دکتر تلاش خواهد کرد علایم و نشانه‌های بیماری و التهاب کیسه صفرا را مهار کند. شیوه‌های درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

ناشتایی: برای کاستن فشار از کیسه صفراوی ملتهب، شاید در ابتدا اجازه نداشته باشید چیزی بخورید یا بنوشید. ممکن است مایعات را از طریق ورید بازو دریافت کنید تا اینطوری دیگر دچار کم‌آبی بدن نشوید.

آنتی‌بیوتیک‌ها برای مبارزه با عفونت. اگر کیسه صفرا عفونت داشته باشد، دکتر به احتمال زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها را توصیه می‌کند.

داروهای ضددرد: این داروها به کنترل درد کمک می‌کنند تا التهاب در کیسه صفرا برطرف شود.

علایم بیماری به احتمال زیاد ظرف یک یا دو روز فروکش خواهد کرد.

جراحی برای برداشتن کیسه صفرا

از آنجا که کله سیستیت مرتب عود می‌کند، بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری در نهایت به عمل جراحی برداشتن کیسه صفرا (کله سیستکتومی) نیاز پیدا خواهند کرد. زمان‌بندی عمل به شدت علائم بیماری و خطر کلی ناشی از مشکلات در طول و بعد از عمل بستگی دارد. اگر در معرض خطر پایینی برای جراحی باشید، ممکن است در ظرف ۴۸ ساعت و یا در مدت بستری در بیمارستان تحت عمل قرار بگیرید.

کله سیستکتومی اغلب با استفاده از دوربین فیلمبرداری کوچکی انجام می‌شود که در انتهای یک لوله قابل‌انعطاف نصب شده است. این ابزار شرایطی فراهم می‌کند تا جراح داخل شکم را ببیند و بقیه ابزارهای ویژه را برای حذف کیسه صفرا به کار گیرد (کله سیستکتومی لاپاروسکوپی). ابزارها و دوربین از طریق چهار برش در شکم فرستاده می‌شوند و جراح در حین عمل و هدایت ابزار به صفحه مانیتوری نگاه می‌کند. یک روش باز که در آن برش درازی در شکم ایجاد می‌شوند نیز به ندرت نیاز خواهد بود.

راهی کمتر تهاجمی برای حذف کیسه صفرا هم‌اکنون در حال مطالعه است. این روش که بنام جراحی اندوسکوپیک روزنه طبیعی ترانس‌لومینار (NOTES) شناخته می‌شود، میزان زخم و ناراحتی را کاهش می‌دهد. در حالی که کله سیستکتومی از طریق لاپاروسکوپی همچنان مراقبت استاندارد برای برداشتن کیسه صفرا است اما NOTES در چند مرکز در سراسر جهان انجام می‌شود و شاید در نهایت ممکن به جایگزینی مهم تبدیل گردد.

هنگامی که کیسه صفرا برداشته می‌شود، صفرا به جای اینکه در کیسه صفرا ذخیره شود بطور مستقیم از کبد به روده کوچک جریان می‌یابد. برای ادامه زندگی معمولی، به وجود کیسه صفرا نیازی نیست.

خطر ابتلا به کله سیستیت را می‌توانید با در نظر گرفتن اقدام‌های زیر برای جلوگیری از سنگ کیسه صفرا کاهش دهید:

کاهش وزن به آرامی: کاهش وزن سریع می‌تواند خطر سنگ صفرا را افزایش دهد. اگر نیاز به از دست دادن وزن دارید، برای ۰٫۵ تا حدود ۱ کیلوگرم در هفته هدفگذاری کنید.

وزن خود را در حد مناسب نگه دارید. اضافه‌وزن خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می‌دهد. برای رسیدن به وزن مناسب، میزان کالری مصرفی را کاهش دهید و فعالیت فیزیکی را بیشتر کنید. با ادامه تغذیه مناسب و ورزش، وزن‌تان را در حدی مناسب نگه دارید.

رژیم غذایی سالم انتخاب کنید. رژیم غذایی پر از چربی و فیبر پایین ممکن است خطر سنگ صفرا را افزایش دهد. برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا، رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات سبوسدار انتخاب کنید.