دندان‌قروچه یا بروکسیسم بیماری است که فرد مبتلا دندان‌هایش را محکم به‌هم می‌‌ساید یا بر روی هم پرچ می‌کند. اگر دچار دندان‌قروچه شده باشید ناخودآگاه دندان‌هایتان را در طول روز به‌هم می‌سایید، و یا در طول شب هنگام خواب برروی هم می‌کشید.
دندان‌قروچه در خواب یک اختلال جنبشی مربوط به خواب تلقی می‌شود. افرادی که در طول خواب دندان‌هایشان را محکم به‌هم می‌سایند، بیشتر احتمال ابتلا به سایر اختلالات خواب مثل خروپف و توقف تنفس یا آپنه دارند.
دندان‌قروچه خفیف شاید نیاز به درمان نداشته باشد. با این حال، دندان‌قروچه در برخی از افراد آنقدر مکرر و شدید است که منجر به اختلالات فک، سردرد، آسیب دندان و سایر مشکلات می‌شود.
از آنجایی که احتمال دارد هنگام خواب دچار دندان‌قروچه شده باشید و تا زمان بروز عوارض از وجود آن غافل بمانید، باید علائم و نشانه‌های دندان‌قروچه را بشناسید و به دنبال مراقبت‌های منظم دندانپزشکی بروید.
علائم و نشانه‌های احتمالی دندان‌قروچه شامل موارد زیر می‌شود:
- ساییدن و فشردن دندانها باصدای بلند، به حدی که همسرتان را از خواب بیدار کند
- دندان‌های مسطح، شکسته و ترک‌خورده و یا شُل
- مینای فرسوده دندان تا جایی که لایه‌های زیرین دیده شود
- افزایش حساسیت دندان
- درد یا سوزش فک و صورت
- خستگی و تنگی ماهیچه‌های فک
- حسی شبیه گوش‌درد، در صورتی که هیچ ربطی به گوش ندارد
- صدای برخورد استخوان‌ها وقتی دهان باز و بسته می‌شود
- سردرد ملایم که از گیجگاه سرچشمه می‌گیرد
- آسیب ناشی از جویدن بخش درونی گونه
- وجود تورفتگی بر سطح زبان
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
- دندان‌هایتان فرسوده، آسیب‌دیده و یا حساس شده باشد
- در فک، صورت و یا گوش احساس درد کنید
- دیگران شکایت دارند که سروصدای ساییدن دندان‌هایتان موقع خواب آزاردهنده می‌شود
- یک طرف فک قفل می‌کند به طوری که کامل باز یا بسته نمی‌شود
چنانچه متوجه شدید کودک‌تان هرگونه علائم و نشانه‌های دندان‌قروچه بروز می‌دهد، حتماً در جلسه بعدی دندانبپزشکی به آن اشاره کنید.
پزشکان هنوز بطور دقیق نمی‌دانند چه عاملی باعث دندان‌قروچه می‌شود. علل جسمی یا روانی احتمالی عبارتند از:
- احساساتی مانند اضطراب، استرس، خشم و یا نااُمیدی
- ویژگی‌های شخصیتی خشن، رقابتی یا بیش‌فعال
- تراز غیر‌طبیعی دندان‌های ردیف بالایی و پایینی[۱]
- سایر مشکلات خواب مانند آپنه
- واکنش نسبت به گوش‌درد یا دندان درآوردن (در کودکان)
- پس‌ریز اسید معده به مری
- عوارض جانبی غیرمعمول از برخی داروهای روان‌درمانی مانند فنوتیازین‌ها و یا داروهای ضدافسردگی خاص
- استراتژی مقابله و یا عادت تمرکز
- عوارض ناشی از نوعی اختلال مانند بیماری هانتینگتون و یا بیماری پارکینسون
این عوامل باعث افزایش خطر ابتلا به دندان‌قروچه می‌شوند:
- استرس. افزایش اضطراب یا استرس می‌تواند به سایش دندانها منجر شود.
- سن. دندان‌قروچه در کودکان شایع است، اما معمولا در سنین نوجوانی برطرف می‌شود.
- نوع شخصیت. داشتن شخصیتی تهاجمی، رقابتی یا بیش‌فعال می‌تواند خطر ابتلا به دندان‌قروچه را افزایش دهد.
- مواد تحریک‌کننده. سیگار کشیدن، مصرف نوشابه‌های کافئین‌دار و یا الکل، یا مصرف مواد مخدر مانند متامفتامین (شیشه) یا اکستازی
همیشه بهتر است اول به دندانپزشک مراجعه کنید، هر چند اگر دندانپزشک ضروری بداند باید به ارائه‌دهنده مراقبت‌های اولیه نیز مراجعه کنید. در بعضی موارد هنگامی که برای قرار ملاقات تماس می‌گیرید، شاید به یک متخصص خواب معرفی شوید.
در طول معاینات معمولی دندانپزشکی، به احتمال زیاد دندانپزشک به دنبال نشانه‌های دندان‌قروچه خواهد گشت. اگر هر گونه علائمی از بیماری داشته باشید، دندانپزشک در جلسات بعد به دنبال تغییر شکل دندانها و دهان خواهد بود تا مشخص کند فرایند بیماری تدریجی بوده و شاید نیاز به درمان داشته باشید.
به‌منظور بررسی میزان دندان‌قروچه، دندانپزشک موارد زیر را در نظر خواهد گرفت:
- تردشدگی در عضلات فک
- اختلالات آشکار دندان، مانند شکستگی، افتادگی و یا هم‌ترازی ضعیف دندانها
- آسیب‌دیدگی دندانها، استخوان زیرین و بخش داخلی گونه‌ها معمولا به کمک تصویربردای اشعه ایکس
معاینه دندان ممکن است اختلالات دیگری را آشکار کند که باعث درد فک یا گوش می‌شود، مانند اختلالات مفصل گیجگاهی فکی[۲]، سایر مشکلات دندان و یا عفونت گوش.
اگر دندانپزشک گمان کند مولفه روان‌شناختی قابل‌توجهی در مورد دندان‌قروچه یا اختلال خواب وجود دارد، شاید شما را به یک درمانگر، مشاور یا متخصص خواب معرفی کند. متخصص خواب آزمایشات بیشتری انجام خواهد داد، از جمله ارزیابی آپنه خواب، نظارت تصویری و اندازه‌گیری تکرار گرفتگی عضلات فک در طول خواب.
رویکردهای دندانپزشکی
اگر شما یا فرزندتان دچار دندان‌قروچه شده‌اید، پزشک شاید راه‌هایی برای نگهداری یا بهبود دندانها پیشنهاد دهد. اگرچه این روش ممکن است از فرسایش دندانها جلوگیری کند، ولی عادت دندان‌قروچه را متوقف نخواهد کرد:
- محافظ اسکلتی دهان (اسپلینت). این نوع مهاربندی برای جدا نگه‌داشتن دندانها و پیشگیری از آسیب‌دیدگی ناشی از به‌هم‌فشردگی دندانها و سایش طراحی شده‌اند. این محافظ‌ها از جنس اکریلیک سخت و یا مواد نرم ساخته شده‌اند و روی سطح دندان‌های ردیف بالایی یا پایینی به‌خوبی قرار می‌گیرند.
- اصلاح دندانپزشکی. چنانچه به نظر برسد که علت دندان‌قروچه مربوط به مشکلات دندانی است؛ مرتب‌کردن دندان‌هایی که تراز درستی ندارند بسیار مفید خواهد بود. در موارد شدید، یعنی زمانی که سایش دندان به حساسیت یا عدم توانایی در جویدن درست منجر شده باشد، دندانپزشک ممکن است سطوح جونده دندانها را تغییر شکل دهد و یا تاج بکارد. در موارد خاص، دندانپزشک شاید اتل‌بندی یا جراحی دهان را توصیه کند.
شیوه‌های درمانی
درمان‌های خاصی برای کمک به تسکین دندان‌قروچه تجویز می‌شود، از جمله:
- مدیریت استرس. اگر به دلیل استرس دندان‌هایتان به‌هم می‌سایید، شاید بتوانید با مشاوره حرفه‌ای و یا استراتژی‌‌های آرامش‌بخش (ریلکسیشن) از این مشکل جلوگیری کنید.
- رفتاردرمانی. وقتی متوجه شوید که دندان‌قروچه دارید، شاید بتوانید با تمرین موقعیت‌های مناسب دهان و فک، این رفتار را تغییر دهید. از دندانپزشک بخواهید بهترین موقعیت دهان و فک را نشان دهد.
- بازخورد زیستی. اگر برای تغییر عادات خود مشکل دارید، شاید از بازخورد زیستی بهره‌مند شوید، یعنی شکلی از طب مکمل که از طریق رویه ها و تجهیزات نظارتی به شما می‌آموزد چطور فعالیت عضلانی فک را مهار کنید.
داروها
به طور کلی، داروها برای درمان دندان‌قروچه چندان موثر نیستند و تحقیقات بیشتری لازم است تا اثربخشی آنها مشخص شود. نمونه‌هایی از داروهای مورد مصرف برای دندان‌قروچه عبارتند از:
- شل‌کننده‌های عضلانی. در برخی موارد، شاید پیشنهاد دهد تا مدتی کوتاه هر شب قبل از خواب کمی شل‌کننده عضلانی مصرف کنید.
- تزریق‌های بوتاکس[۳]. تزریق بوتاکس ممکن است برای برخی افراد مبتلا به دندان‌قروچه‌ی شدید که به سایر شیوه‌های درمانی پاسخ نمی‌‌دهند مفید باشد.
اگر به خاطر عوارض جانبی دارو به دندان‌قروچه گرفتار شده باشید، پزشک شاید نسخه داروها را تغییر دهد و یا داروی متفاوتی تجویز کند.
اقدام‌های خودمراقبی زیر به پیشگیری و یا درمان دندان‌قروچه کمک خواهد کرد:
- کاهش استرس. گوش دادن به موسیقی، رفتن به حمام گرم و فعالیت ورزشی به آسودگی روان کمک خواهد کرد.
- اجتناب از مصرف مواد تحریک‌کننده در شب. از نوشیدن الکل، کافئین و کشیدن سیگار در شب پرهیز کنید.
- عادات خوب خوابیدن را تمرین کنید. خواب راحت شبانه می‌تواند مشکلات خواب را نیز درمان کند
- صحبت با همسر در تختخواب. اگر شب‌ها کنار همسرتان می‌خوابید، از او بخواهید حواسش به سروصدای ساییدن دندانها هنگام خواب باشد تا در صورت لزوم به پزشک گزارش دهید.
- برای معاینات دندانپزشکی برنامه‌ریزی منظم کنید. معاینات دندانپزشکی بهترین راه شناسایی دندان‌قروچه است.
[۱] malocclusion
[۲] temporomandibular joint (TMJ) disorders
[۳] •OnabotulinumtoxinA
