تعریف
آسیب های مغزی زمانی رخ می‌دهند که نیروی مکانیکی خارجی باعث اختلال در عملکرد مغز می‌شود. آسیبهای مغزی معمولا از ضربه محکم و یا تکان شدید به سر و یا بدن ناشی می‌شوند. همچنین شیئی که درون جمجمه نفوذ می‌کند، مانند گلوله و یا قطعه شکسته‌ای از جمجمه، موجب آسیبهای مغزی خواهد شد.
آسیب های مغزی خفیف شاید باعث اختلال موقت در سلولهای مغز شود. آسیبهای مغزی جدی‌تر می‌تواند به کبودی، پارگی بافت، خونریزی و دیگر آسیبهای فیزیکی به مغز شود که می‌تواند به عوارض درازمدت و یا حتی مرگ منجر شود.
آسیب های مغزی می‌توانند اثرات جسمی و روانی بسیار گسترده‌ای داشته باشند. برخی از علائم و نشانه‌ها ممکن است بلافاصله پس از حادثه ضربه بروز کنند، در حالی که بقیه شاید روزها یا هفته‌ها بعد ظاهر شوند.
آسیب تروماتیک مغز
انواع و علایم آسیب های مغزی
آسیب های مغزی خفیف:
علایم فیزیکی
- از دست دادن هوشیاری برای چند ثانیه تا چند دقیقه
- حفظ هوشیاری، اما همراه با حالتی خیره یا سرگردان
- سردرد
- تهوع یا استفراغ
- خستگی یا خواب‌آلودگی
- مشکل خواب
- خواب طولانی‌تر از حد معمول
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
علایم حسی
- مشکلات حسی مانند تاری دید، زنگ در گوش، طعم و مزه بد در دهان و یا تغییر در توانایی بویایی
- حساسیت به نور یا صدا
نشانه‌های شناختی و روانی
- مشکلات حافظه یا تمرکز
- تغییرات خلق و خوی و یا نوسانات خلقی
- احساس افسردگی یا اضطراب
صدمات مغزی متوسط تا شدید:
صدمات مغزی متوسط تا شدید می‌توانند دربرگیرنده هر یک از علائم و نشانه‌های آسیب خفیف باشند و همچنین علائم زیر که شاید در اولین ساعت تا چند روز پس از ضربه به سر ظاهر شوند:
علایم فیزیکی
- از دست دادن هوشیاری از چند دقیقه تا چند ساعت
- سردرد مداوم یا سردردی که بدتر می‌شوند
- استفراغ های مکرر و یا حالت تهوع
- تشنج
- اتساع یک یا هر دو مردمک چشم
- خروج مایعات شفاف از بینی یا گوش
- ناتوانی برای بیدار شدن از خواب
- ضعف یا بی‌حسی در انگشتان دست و پا
- از دست دادن هماهنگی و تعادل بدن
نشانه‌های شناختی و روانی
- سردرگمی عمیق
- آشفتگی، حالت تهاجمی و یا سایر رفتارهای غیرمعمول
- لکنت زبان
- کوما و سایر اختلالات هوشیاری
شیوه تشخیص آسیب های مغزی
علایم کودکان
نوزادان و خردسالانی که دچار صدمات مغزی می‌شوند شاید مهارتهای ارتباطی لازم برای گزارش سردرد، مشکلات حسی، سردرگمی و علایم مشابه را نداشته باشند. در کودک مبتلا به آسیب مغزی، شاید علائم زیر را مشاهده کنید:
- تغییر در غذا خوردن و یا عادات تغذیه‌ای
- گریه مداوم که آرام نمی‌شود
- تحریک‌پذیری غیرمعمول و یا آسان
- تغییر در توانایی توجه
- تغییر در عادات خواب
- خلق و خوی غمگین و یا افسرده
- از دست دادن علاقه به اسباب‌بازی‌ها یا فعالیت‌ها
چه زمانی باید به دکتر مراجعه کنید
هر وقت خودتان یا فرزندتان دچار ضربه به سر و یا بدن شدید که نگران‌کننده و یا باعث تغییرات رفتاری می‌شود، به دکتر مراجعه کنید. در صورتی به دنبال مراقبتهای پزشکی اورژانس باشید که هر گونه علائم یا نشانه‌های آسیب مغزی در پی ضربه‌های اخیر و یا دیگر آسیب به سر بروز می‌کند.
اصطلاحات «خفیف»، «متوسط» و «شدید» برای توصیف اثر آسیب در عملکرد مغز استفاده می‌شوند. آسیب خفیف به مغز هنوز هم یک آسیب جدی است که به توجه فوری و تشخیص دقیق نیاز دارد.
آسیب های مغزی به خاطر ضربه و یا سایر صدمه‌ها به سر و یا بدن ایجاد می‌شود. میزان آسیب به عوامل مختلفی از جمله ماهیت رویداد و نیروی ضربه بستگی دارد.
آسیب های مغزی ممکن است دربرگیرنده یک یا چند مورد از عوامل زیر باشد:
- آسیب به سلولهای مغزی شاید به ناحیه‌ای محدود شود که درست زیر محل ضربه در جمجمه قرار دارد.
- هر ضربه و یا تکان شدید می‌تواند چندین نقطه آسیب ایجاد کند، زیرا مغز در جمجمه به جلو و عقب جابه‌جا می‌شود.
- تکان چرخشی و یا پیچشی شدید می‌تواند ساختارهای سلولی را پاره کند.
- برای مثال، انفجار ناشی از هر ماده محترقه می‌تواند آسیبهای گسترده‌ای ایجاد کند.
- شیئی که به درون جمجمه نفوذ می‌کند موجب آسیب جبران‌ناپذیر شدید به سلولهای مغز، عروق خونی و بافت محافظ پیرامون مغز می‌شود.
- خونریزی درون یا اطراف مغز، تورم و لخته شدن خون می‌توانند انتقال اکسیژن به مغز را مختل کنند و باعث آسیب گسترده‌تر شوند.
رویدادهای شایعی که به آسیب مغزی منجر می‌گردد، عبارتند از:
سقوط: افتادن از تختخواب، سر خوردن در حمام، افتادن از پله‌ها، سقوط از نردبان و جاهای دیگر به طور کلی شایع‌ترین علت آسیبهای مغزی به خصوص در افراد مسن و کودکان به شمار می‌رود.
تصادف‌های خودرویی: برخورد میان اتومبیل‌ها، موتورسیکلت یا دوچرخه و عابرانی که درگیر چنین حوادثی می‌شوند، یکی از علتهای شایع آسیب مغزی است.
خشونت: حدود ۲۰ درصد از صدمات ناشی از ضربه مغزی از خشونت ناشی می‌شود، مانند زخم‌های گلوله، خشونت خانگی و یا سوء‌استفاده از کودکان. سندرم کودک تکان‌خورده به نوعی آسیب مغزی ناشی از لرزشهای شدید در بدن نوزاد می‌گویند که به سلولهای مغز صدمه می‌زند.
آسیب های ورزشی: صدمات ناشی از ضربه مغزی ممکن است به خاطر صدمات برخوردی در ورزش‌هایی مثل فوتبال، بوکس، بیسبال، اسکیت بورد، هاکی و غیره به خصوص در میان جوانان رخ دهند.
انفجار مواد محترقه و صدمات جنگی: انفجار مواد محترقه یکی از علتهای شایع آسیب مغزی در مدت فعالیت یا خدمت در سازمانهای نظامی است. اگرچه مکانیسم آسیب هنوز به خوبی درک نشده، ولی بسیاری از محققان معتقدند که موج فشاری که از مغز می‌گذرد به طور قابل‌توجهی عملکرد مغز را مختل می‌کند.
آسیب های مغزی همچنین از زخم عمیق، ضربات شدید به سر با گلوله یا ترکش، سقوط یا برخورد با خرده‌های انفجار ناشی می‌شوند.
افرادی که بیشتر از همه در معرض خطر آسیب مغزی هستند عبارتند از:
- کودکان، به ویژه نوزادان تا ۴ ساله
- جوانان، به ویژه کسانی که در سنین بین ۱۵ و ۲۴ هستند
- بزرگسالان ۷۵ سال و بالاتر
بیهوشی و تشنج
عوامل خطر
عوارض متعددی می‌تواند بلافاصله و یا کمی پس از آسیب تروماتیک مغز رخ دهد. صدمات شدید می‌تواند خطر بروز عوارض شدیدتر را افزایش دهد.
هوشیاری مختل شده:
آسیب های مغزی متوسط تا شدید می‌تواند به تغییرات طولانی‌مدت یا دائمی در حالت هوشیاری و یا پاسخگویی فرد منجر گردد. حالتهای مختلف هوشیاری عبارتند از:
- کما: فردی که در کما باشد در حالت بیهوشی و ناخودآگاهی قرار دارد و قادر نیست به هیچ محرک پاسخ بدهد. این وضعیت از آسیب گسترده به تمام قسمتهای مغز ناشی می‌شود. پس از چند روز تا چند هفته، فرد شاید از کما نجات یابد و یا وارد زندگی نباتی شود.
- زندگی نباتی: آسیب گسترده به مغز می‌تواند به زندگی حالت نباتی (بی‌حرکت) منجر شود. گرچه فرد از محیط اطراف خود بی‌اطلاع است، اما شاید چشم‌هایش را باز کند، آهسته بنالد و به رفلکس یا حرکت پاسخ نشان دهد.
این امکان وجود دارد که زندگی نباتی دائمی شود، اما افراد اغلب به سمت حالت هوشیاری کمینه پیشرفت می‌کنند.
- حالت هوشیاری کمینه: حالت هوشیاری کمینه به وضعیتی می‌گویند که در آن میزان خودآگاهی به‌شدت تغییر کرده اما هنوز شواهدی از خودآگاهی یا آگاهی از محیط پیرامون وجود دارد. این اغلب حالت انتقالی است که از کما یا زندگی گیاهی به سوی بهبود بیشتر پیش می‌رود.
- سندرم قفل‌شدگی: فرد در حالت قفل‌شدگی درباره محیط اطراف خود آگاه و بیدار است، اما قادر به صحبت یا حرکت نیست. فرد شاید بتواند با حرکت چشم یا چشمک با دیگران ارتباط برقرار کند.
این وضعیت از آسیبی ناشی می‌شود که به مغز و ساقه مغز محدود شده است. این به‌ندرت بعد از تروما رخ می‌دهد و معمولا به علت سکته مغزی در آن ناحیه از مغز است.
- مرگ مغزی: زمانی که هیچ فعالیت قابل‌اندازه‌گیری در مغز و ساقه مغز وجود نداشته باشد، به آن مرگ مغزی گفته می‌شود. در هر فرد که مرگ مغزی اعلام شده باشد، خاموش کردن دستگاه‌های تنفس به قطع تنفس و نارسایی قلبی نهایی منجر خواهد شد. مرگ مغزی برگشت‌ناپذیر در نظر گرفته می‌شود.
تشنج:
برخی از افراد با آسیب های مغزی در هفته اول دچار تشنج می‌شوند. برخی از آسیبهای جدی ممکن است به تشنج مکرر در محدوده زمانی معین به نام صرع پس از سانحه منجر شوند.
تجمع مایع:
مایع مغزی نخاعی ممکن است در فضاهای مغز (بطن مغزی) افرادی انباشته شود که با صدمات ناشی از ضربه مغزی، افزایش فشار و تورم در مغز روبرو شده‌اند.
عفونت ها:
شکستگی جمجمه یا زخم‌های سوراخ‌کننده می‌توانند لایه‌های بافت محافظ (مننژ) که مغز را احاطه کرده پاره کنند. در این وضعیت، باکتری‌ها وارد مغز می‌شوند و عفونت بوجود می‌آورند. در صورت عدم درمان، عفونت مننژ (مننژیت) می‌تواند به بقیه سیستم عصبی گسترش یابد.
آسیب عروق خونی:
چندین رگ خونی کوچک یا بزرگ در مغز ممکن است در آسیب مغزی آسیب ببیند. چنین آسیبی می‌تواند به سکته مغزی، لخته شدن خون یا مشکلات دیگر منجر شود.
آسیب های عصبی:
جراحات وارده به قاعده جمجمه می‌تواند به اعصابی صدمه بزند که به طور مستقیم از مغز (اعصاب جمجمه) منشعب می‌شوند. آسیب عصب شاید به عوارض زیر منجر شود:
- فلج عضلات صورت
- آسیب به اعصاب مسئول حرکات چشم، که می‌تواند باعث دوبینی شود
- آسیب به اعصابِ حس بویایی
- از دست دادن بینایی
- از دست دادن حس صورت
- مشکلات بلع
علایم آسیب تروماتیک مغز
مشکلات فکری:
بسیاری از افرادی که دچار آسیب های مغزی می‌شوند، با تغییر عمده در مهارتهای تفکر (شناختی) می‌شوند. آسیب مغزی می‌تواند به مشکلاتی در بسیاری از مهارتها منجر شود، از جمله:
مشکلات شناختی:
- حافظه
- یادگیری
- استدلال
- سرعت پردازش ذهنی
- قضاوت
- توجه یا تمرکز
مشکلات عملکرد اجرایی:
- حل مسئله
- عملکرد چندتکلیفی
- انضباط
- تصمیم‌گیری
- شروع یا انجام وظایف
مشکلات ارتباطی:
مشکلات زبانی و ارتباطی به دنبال آسیب های مغزی شایع هستند. این مشکلات می‌تواند به سرخوردگی، درگیری و سوء‌تفاهم برای افراد مبتلا به آسیب های مغزی و همچنین اعضای خانواده، دوستان و ارائه‌دهندگان مراقبت شود. مشکلات ارتباطی عبارتند از:
مشکلات شناختی
- مشکل در درک گفتار و یا نوشتار
- مشکل در صحبت کردن و یا نوشتن
- ناتوانی در سازماندهی افکار و اندیشه‌ها
- مشکل ماندن در روند گفتگو
مشکلات اجتماعی
- مشکل در گفتگوی نوبتی و یا انتخاب موضوع بحث
- مشکل در تغییر لحن، بلندی و یا تاکید برای ابراز احساسات، نگرش‌ها و تفاوتهای ظریف در معنا
- مشکل در رمزگشایی پیغام‌های غیرکلامی
- مشکل درک سرنخ‌های خواندن از شنوندگان
- مشکل شروع یا اتمام گفتگو با دیگران
- ناتوانی در استفاده از عضلات مورد نیاز برای ادای کلمات (اختلال تکلم)
علایم حسی آسیب تروماتیک مغزی
تغییرات رفتاری:
افرادی که دچار آسیب های مغزی می‌شوند، اغلب با تغییرات در رفتار روبرو می‌گردند. از جمله:
- مشکل در خودکنترلی
- عدم آگاهی از توانایی‌ها
- رفتار پرخطر
- تصویر نادرست از خود
- مشکل در موقعیتهای اجتماعی
- طغیان کلامی و فیزیکی
تغییرات عاطفی:
- افسردگی
- اضطراب
- نوسانات خلقی
- تحریک‌پذیری
- عدم همدلی با دیگران
- خشم
- بی‌خوابی
- تغییرات در اعتمادبه‌نفس
مشکلات حسی:
- زنگ زدن مداوم در گوش
- مشکل تشخیص اشیا
- اختلال هماهنگی دست و چشم
- نقاط کور و یادوبینی
- مشکل چشایی، بوی بد یا مشکل بویایی
- سوزن‌سوزن شدن پوست، درد یا خارش
- مشکل تعادل یا سرگیجه
بیماریهای پیشرونده مغز (دژنراتیو)
آسیب تروماتیک مغز یا آسیب های مغزی ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌هایی را افزایش دهد که به انحطاط تدریجی سلولهای مغز و از دست دادن تدریجی عملکرد مغز منجر می‌گردد، هر چند این خطر هنوز با یقین کامل برای فردی تعیین نشده است. این بیماریها عبارتند از:
- آلزایمر که در درجه اول از کاهش پیشرونده حافظه و سایر مهارتهای تفکر آغاز می‌شود
- پارکینسون نوعی بیماری پیشرونده است که باعث مشکلات حرکتی، مانند لرزش، سفتی و تکانهای آهسته می‌شود
- زوال عقلِ مُشت‌زنان که اغلب از ضربات مکرر به سر در بوکس حرفه‌ای ناشی می‌شود و علائم زوال عقل و مشکلات حرکتی بوجود می‌آورد.
از آنجا که صدمات ناشی از ضربه مغزی معمولا اورژانسی هستند و چون پیامدهای آن بدون درمان می‌تواند به سرعت وخیم‌تر شود، پزشکان معمولاً باید وضعیت را سریع ارزیابی کنند.
علل بروز آسیب های مغزی
مقیاس کمای گلاسکو
این آزمون ۱۵ نقطه‌ای به دکتر یا سایر پرسنل پزشکی اورژانس در ارزیابی شدت اولیه‌ی آسیب های مغزی از طریق بررسی توانایی فرد دنبال کردن جهت‌ها و حرکت چشم و اندام کمک می‌کند. انسجام گفتار نیز سرنخ‌های مهمی فراهم می‌کند. توانایی‌ها در مقیاس کمای گلاسکو نمره‌گذاری می‌شوند. نمره بالاتر به معنای آسیب کمتر خواهد بود.
اطلاعات در مورد آسیب و نشانه‌ها
اگر کسی را مشاهده کردید که مجروح شده یا بلافاصله پس از آسیب به محل رسیده‌اید، شاید قادر باشید با ارائه اطلاعات مفید به پرسنل پزشکی در ارزیابی شرایط فرد آسیب‌دیده کمک کنید.
پاسخ به سوالات زیر ممکن است برای قضاوت در مورد شدت آسیب سودمند باشد:
- آسیب چگونه رخ داد؟
- آیا فرد بیهوش شده است؟
- فرد چه مدت بیهوش بود؟
- آیا هر گونه تغییر دیگر در هوشیاری، گفتار، هماهنگی اندام‌ها و یا نشانه‌های دیگری از آسیب مشاهده کردید؟
- کدام ناحیه از سر و یا دیگر قسمتهای بدن ضربه خوردند؟
- آیا می‌توانید در مورد نیروی وارد شده در آسیب‌دیدگی توضیح دهید؟ برای مثال، چه شیئِ به سر فرد اصابت کرد، از چه ارتفاعی سقوط کرد و آیا فرد از وسیله نقلیه به بیرون افتاد؟
- آیا بدن فرد دچار تکان یا لرزش شدید شد؟
آزمایش ها
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن: سی‌تی اسکن از آرایه اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی دقیق از مغز بهره می‌برد. سی‌تی اسکن می‌تواند به سرعت دورنمایی از شکستگی‌ها فراهم کند و شواهد خونریزی در مغز، انعقادی خون (هماتوم)، کبودی بافت مغز (کوفتگی) و تورم بافت مغز را آشکار کند.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در این روش، از آهنربای قوی و امواج رادیویی برای ایجاد دورنمایی دقیق از مغز بهره‌گیری می‌شود. این آزمایش ممکن است بعد از تثبیت کردن وضعیت بالینی فرد انجام شود.
- نظارت بر فشار داخل جمجمه: تورم بافت ناشی از آسیب های مغزی می‌تواند فشار داخل جمجمه را افزایش دهد و باعث آسیبهای دیگر به مغز شود. پزشکان شاید لوله کاوشگری را به درون جمجمه بفرستند تا بر این فشار نظارت کنند.
آسیب خفیف
آسیب های مغزی خفیف معمولا به درمانی بجز استراحت و مصرف مسکن‌های غیرتجویزی برای درمان سردرد نیاز ندارد. با این حال، فردی که دچار آسیب های مغزی خفیف شده باشد، معمولاً باید در خانه تحت نظارت برروی هر گونه علایم مداوم، وخیم و یا جدید قرار گیرد. وی همچنین باید با دکتر ملاقات های پیگیری داشته باشد.
دکتر تعیین خواهد کرد که فرد چه زمانی می‌تواند به کار، مدرسه یا فعالیتهای تفریحی بازگردد. بهتر است از فعالیتهای فیزیکی و یا فکری (شناختی) که وضع را بدتر می‌کند تا زمان بهبودی علائم پرهیز کنید. اکثر افراد به تدریج به روال عادی زندگی بازمی‌گردند.
مراقبتهای اورژانسی فوری
مراقبتهای اورژانس برای آسیب های مغزی متوسط تا شدید اطمینان حاصل می‌کنند که فرد دارای اکسیژن و جریان خون کافی است، فشار خون به هم نریخته و از هر گونه آسیب بیشتر به سر و یا گردن جلوگیری می‌شود.
افراد مبتلا به آسیب های مغزی شدید نیز ممکن است دچار صدمات دیگری شده باشد که نیاز به رسیدگی داشته باشند. درمانهای اضافی در بخش اورژانس یا مراقبتهای ویژه بیمارستان، آسیب ثانویه ناشی از التهاب، خونریزی یا کاهش اکسیژن به مغز را به حداقل می‌رساند.
توانبخشی در بیماران مبتلا به آسیب تروماتیک مغزی
داروها
داروها برای محدود کردن آسیب ثانویه به مغز بلافاصله پس از آسیب عبارتند از:
- دیورتیک‌ها: این داروها میزان مایع در بافتها را کاهش و خروجی ادرار را افزایش می‌دهند. دیورتیک‌ها به صورت داخل وریدی به افراد مبتلا به آسیبهای مغزی تزریق می‌شوند و به کاهش فشار داخل مغز کمک می‌کنند.
- داروهای ضدتشنج: افرادی که آسیب مغزی متوسط تا شدید داشته‌اند، در معرض خطر ابتلا به تشنج در هفته اول پس از آسیب قرار دارند.
داروی ضدتشنج ممکن است در طول هفته اول داده شود تا از هر گونه آسیب اضافی به مغز ناشی از تشنج جلوگیری کند. درمانهای بیشتر برای ضدتشنج فقط در صورت رخداد تشنج انجام می‌شوند.
- داروهای کما آور: پزشکان گاهی از مواد دارویی برای قرار دادن افراد در کومای موقت بهره می‌برند، زیرا مغز در حالت کما به اکسیژن کمتری برای عملکرد نیاز دارد. این کار به خصوص در شرایطی مفید است که رگهای خونی پس از لهیدگی زیر فشار وارد به مغز، قادر به رساندن مقدار معمول مواد مغذی و اکسیژن به سلولهای مغز نیستند.
عمل جراحی
عمل جراحی اضطراری شاید برای به حداقل رساندن آسیبهای اضافی به بافت مغز ضروری شود. جراحی ممکن است برای رسیدگی به مشکلات زیر انجام شود:
- از بین بردن خون لخته (هماتوم): خونریزی خارج و یا داخل مغز می‌تواند به مجموعه‌ای از لخته‌های خون (هماتوم) منجر شود که فشار زیادی بر روی مغز وارد می‌کند و به بافت مغز آسیب می‌زند.
- ترمیم شکستگی جمجمه: جراحی ممکن است برای ترمیم شکستگی شدید جمجمه و یا برداشتن قطعه‌های جمجمه در مغز لازم باشد.
- باز کردن پنجره در جمجمه: جراحی شاید برای از بین بردن فشار داخل جمجمه از طریق تخلیه مایع مغزی نخاعی انباشته و یا ایجاد پنجره در جمجمه انجام شود تا فضای بیشتری برای بافت متورم فراهم شود.
توانبخشی
بسیاری از افرادی که دچار آسیب های مغزی عمده می‌شوند به توانبخشی نیاز خواهند داشت. ممکن است به بازآموزی مهارتهای اولیه، مانند راه رفتن یا صحبت کردن نیاز پیدا کنند. هدف این است که توانایی‌های فرد برای انجام فعالیتهای روزانه بهبود یابد.
روند درمان معمولاً در بیمارستان آغاز می‌شود و در واحد توانبخشی بستری، مراکز درمانی مسکونی و یا از طریق خدمات سرپایی ادامه پیدا می‌کند. نوع و مدت توانبخشی بسته به شدت آسیب های مغزی و بخشی از مغز که صدمه دیده، از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
متخصصان توانبخشی عبارتند از:
- کارشناس توانبخشی، دکتر آموزش‌دیده در طب فیزیکی و توانبخشی که بر کل فرآیند توانبخشی نظارت می‌کند، مشکلات توانبخشی پزشکی را مدیریت و داروها را در صورت نیاز تجویز می‌کند
- درمانگر شغلی که به فرد کمک می‌کند مهارتهای لازم برای انجام فعالیتهای روزمره را دوباره یاد بگیرد
- درمانگر فیزیکی که به تحرک و بازآموزی الگوهای حرکتی، تعادل و راه رفتن کمک می‌کند
- آسیب‌شناس گفتار و زبان که به فرد کمک می‌کند مهارتهای ارتباطی را بهبود دهد و در صورت لزوم از دستگاه‌های ارتباطی کمکی بهره‌گیری کند
- روانشناس عصب که اختلال شناختی و عملکردی را ارزیابی می‌کند تا فرد بتواند رفتارش را مدیریت کند و استراتژیهای مقابله را یاد بگیرد، همچنین روان‌درمانی را در صورت نیاز برای تأمین سلامت عاطفی و روانی فراهم می‌کند
- مددکار اجتماعی و یا مدیر پرونده که دسترسی به سازمانهای خدماتی را تسهیل می‌کند، به تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی برای مراقبت کمک می‌کند، و ارتباطات میان متخصصان مختلف، ارائه‌دهندگان مراقبت و اعضای خانواده بیمار را برقرار می‌کند
- پرستار توانبخشی که خدمات توانبخشی مداوم ارائه می‌دهد و به روند برنامه‌ریزی برای ترخیص از بیمارستان و یا بخش توانبخشی یاری می‌رساند
- پرستاران آسیب های مغزی که به هماهنگی مراقبت کمک می‌کنند و به خانواده بیماری در مورد آسیب و فرآیند بهبودی آموزش می‌دهند
- درمانگر تفریحی که به مدیریت زمان و فعالیتهای اوقات فراغت بیمار کمک می‌کند
- مشاور شغلی که توانایی بازگشت به فرصتهای مناسب حرفه‌ای را ارزیابی می‌کند و منابع لازم برای رسیدگی به چالش‌های رایج در محل کار را فراهم می‌آورد
از این راهنمایی‌ها برای کاهش خطر آسیب های مغزی پیروی کنید:
- کمربند ایمنی و کیسه هوا: همیشه کمربند ایمنی را در وسیله نقلیه موتوری ببندید. بچه کوچک همیشه باید در صندلی عقب اتومبیل بنشیند و در صندلی ایمنی کودک یا صندلی تقویت‌کننده‌ای قرار داده شود که متناسب اندازه و وزنش باشد.
- مصرف الکل و مواد مخدر: هرگز در حالی که تحت تاثیر الکل یا مواد مخدر از جمله داروهای تجویزی هستید، پشت فرمان ننشینید چون توانایی رانندگی را مختل می‌کنند.
- کلاه ایمنی: در هنگام دوچرخه‌سواری، اسکیت بورد، موتورسیکلت، اتومبیل برفی و غیره حتماً کلاه ایمنی بگذارید. همچنین لباس مناسب حفاظت از سر را هنگام بازی بیسبال و یا ورزشهای پربرخورد مانند اسکی، اسکیت، یا اسب‌سواری بپوشید.
جلوگیری از سقوط
نکات زیر می‌تواند به افراد مسن در جلوگیری از افتادن در اطراف خانه کمک کند:
- در حمام و دستشویی حتماً نرده نصب کنید
- روکشی در کف وان یا دوش قرار دهید که لغزنده نباشد
- فرش‌های کوچک را جمع کنید
- در هر دو طرف راه‌پله، نرده نصب کنید
- روشنایی خانه را بهبود دهید
- پله و کف را تمیز از زباله نگه دارید
- به طور منظم معاینه چشم انجام دهید
- مرتب ورزش کنید
شیوه های پیشگیری از آسیب های مغزی
از آسیب به سر کودکان جلوگیری کنید
نکات زیر می‌تواند به کودکان در جلوگیری از آسیب های مغزی کمک کند:
- نصب دروازه‌های ایمنی در بالای راه پله
- تمیز نگه داشتن پله و کف
- نصب محافظ پنجره برای جلوگیری از سقوط
- روکشی در کف وان یا دوش قرار دهید که لغزنده نباشد
- رفتن به زمین‌های بازی که کفی با مواد جاذب شوک دارند
- مطمئن شوید که قالی‌های روی زمین محکم هستند
- اجازه ندهید کودکان برروی پله اضطراری و یا بالکن بازی کنند
چندین راهبرد می‌تواند به فرد مبتلا به آسیب مغزی برای مقابله با عوارضی کمک کند که بر فعالیتهای روزمره، ارتباطات و روابط میان‌فردی تاثیر گذاشته است. بسته به شدت آسیب، پرستار خانواده و یا دوستان شاید به پیاده‌سازی اقدام‌های زیر کمک کنند:
- به یک گروه حمایتی بپیوندید. در مورد گروه حمایتی سودمند برای مسائل مربوط به آسیب‌دیدگی، با دکتر یا درمانگر توانبخشی گفتگو کنید، استراتژیهای جدید مقابله را بیاموزید و حمایت عاطفی بگیرید.
- یادداشت‌برداری کنید. رویدادهای مهم، نام افراد وظایف و یا چیزهای دیگر که به سختی به حافظه سپرده می‌شوند در دفترچه‌ای ثبت کنید.
- از روالی خاص دنباله‌روی کنید. از برنامه‌ای منسجم پیروی کنید، همه کارها را سر جایشان انجام دهید تا از سردرگمی جلوگیری شود و هنگام رفتن به مکانهایی که بطور مرتب حاضر می‌شود حتماً مسیرهای یکسانی را طی کنید.
- استراحت کنید. شرایط را در محل کار یا مدرسه طوری فراهم کنید که در صورت لزوم استراحت کنید.
- انتظارات یا وظایف شغلی را تغییر دهید. تغییرات مناسب در محل کار یا مدرسه می‌تواند درخواست از دیگران برای خواندن دستورالعملها برایتان یا کنار گذاشتن زمان بیشتر برای تکمیل وظایف و یا تقسیم وظایف به مراحل کوچکتر باشد.
- از عواملی که حواستان را پرت می‌کنند دوری کنید. حواسپرتی را با کاهش سر و صدای پس‌زمینه و یا صدای تلویزیون یا رادیو به حداقل برسانید.
متمرکز بمانید. در هر زمان فقط به یک کار بپردازید.
